Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), geçtiğimiz günlerde çok uluslu şirketlerle ilgili oldukça önemli bir değişikliğe gitti. Değişiklikle, çok uluslu şirketler ve sosyal politika ilkeleri konusundaki Üç Taraflı Bildirge’ye (MNE Bildirgesi) “insana yakışır iş” ile ilgili ilkeler eklenmesi söz konusu. MNE Bildirgesi, işletmelerin sosyal sorumluluğunu ve sürdürülebilir iş uygulamalarına odaklanan, hükümetler, işverenler ve işçiler olmak üzere üçlü diyalog mekanizması içinde geliştirilip benimsenmiş tek uluslararası belge olma özelliğini taşıyor.
Değişikliğe konu olan ilkeler; sosyal güvenlik, zorla çalıştırma, kayıt dışı ekonomiden kayıtlı ekonomiye geçiş, mağdurlara tazminat gibi başlıklardan oluşuyor. Değişiklik sonrasında bildirgenin yeni içeriği sayesinde, herkes için insana yakışır işler yaratılması yönündeki çabalara çok uluslu şirketlerin daha fazla katkıda bulunması sağlanmış olacak.
İnsana yakışır işler
MNE Bildirgesi’nin ilk halinin kabulü üzerinden geçen kırk yılın ardından, çok uluslu şirketler küreselleşmenin hâlâ baş aktörü konumundalar. Çok uluslu şirketler, gerek faaliyet gösterdikleri ülkelerde, gerek küresel düzeyde çalışanların çalışma ve yaşam koşulları üzerinde doğrudan etkiye sahip. Bunun yanında, bu şirketler sosyoekonomik ilerlemenin yaygınlaşmasında da çok önemli roller üstlenmekte.
Bildirgede yer verilen ilkeler, genel olarak istihdam, eğitim, işçi işveren ilişkileri, çalışma yaşamında temel ilkeler ve haklar, yaşam koşulları gibi alanlarda uygulanan politikalarda hükümetlere, işveren ve işçi kuruluşlarına, çok uluslu ve ulusal şirketlere yönelik yol gösterici düzenlemeleri kapsıyor.
Gerçeklere uyum
ILO Yönetim Kurulu tarafından bildirgede yapılan değişiklik, küresel arz zincirlerinin büyümesiyle artan uluslararası yatırımlar ve ticaret gibi yeni ekonomik gerçeklere uyum sağlamayı gözetiyor. Bu anlamda, yeni ilkelerin örneğin Uluslararası Çalışma Konferansı tarafından benimsenen yeni çalışma standartları, 2011 yılında İnsan Hakları Konseyi tarafından onaylanan İş Yaşamı ve İnsan Haklarıyla ilgili Yönlendirici İlkeler ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi gibi güncel düzenlemeler göz önüne alınarak belirlenmiş olduğu görülüyor.
Kapsayıcı büyüme
Bildirge aynı zamanda Birleşmiş Milletler İş Yaşamı ve İnsan Hakları Yönlendirici İlkeleri ile uyumlu olarak, daha kapsayıcı büyüme, insana yakışır işler yaratma, sürdürülebilir şirketler ve doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının getirilerinin daha iyi paylaşılması gibi “gerekli özeni gösterme” süreçlerine de yol gösteren bir nitelikte.
MNE Bildirgesi’ne göre, kapsayıcı ekonomik büyüme ve insana yakışır iş hedeflerine ulaşılması açısından hükümetin, şirketlerin ve sosyal ortakların farklı rolleri ve sorumlulukları var. ILO Yönetim Kurulu hükümetlere, işverenlere ve işçilere ülke düzeyinde yardımcı olmanın yanı sıra, MNE Bildirgesi’nde yer alan ilkelerin tüm taraflarca sahiplenilmesini sağlamak için farklı araçlardan da yararlanıyor. Bu araçlar bölgesel bir takip mekanizması, üç tarafça birlikte atanan ulusal odak noktalar, şirket sendika diyaloğu ve MNE Bildirgesi ilkelerini yorumlama usulleri şeklinde.
