Forbes dergisi Türkiye´nin en zengin 100 kişisinin servetini açıkladı. Listeye göre en zengin 100 kişinin serveti bir yıl içerisinde 24,75 milyar dolar artarak 117,85 milyar dolara çıktı. Başka bir ifadeyle Türkiye ekonomisi 2012´nin ilk üç çeyreğinde ortalama yüzde 2,6 büyürken, en zenginlerin şahsi serveti yüzde 25,8 arttı. Böylece en zenginlerin toplam serveti son yedi yılın rekorunu kırdı.

Forbes dergisi Türkiye’nin en zengin 100 kişisinin servetini açıkladı. Listeye göre en zengin 100 kişinin serveti bir yıl içerisinde 24,75 milyar dolar artarak 117,85 milyar dolara çıktı. Başka bir ifadeyle Türkiye ekonomisi 2012’nin ilk üç çeyreğinde ortalama yüzde 2,6 büyürken, en zenginlerin şahsi serveti yüzde 25,8 arttı. Böylece en zenginlerin toplam serveti son yedi yılın rekorunu kırdı.

Bir bütün olarak Kentsel dönüşüm zenginlerin iştahını kabartıyor En zenginlerden 87’si gayrimenkulden para kazanıyor. Şimdi de gözlerini 400 milyar dolarlık "kentsel dönüşüm" piyasasına diktiler.

44 KİŞİNİN SERVETİ 75,4 MİLYAR DOLAR

Forbes’un en zenginler listesine giren 117 kişiden 44’ü dolar milyarderi. Bu 44 kişinin toplam serveti ise 75,4 milyar dolar. Geçen yıl 35 dolar milyarderi, 55,3 milyar dolar servete sahipti. Aynı dönemde asgari ücrete ile altı ay için yüzde 4,1, ikinci altı ay için yüzde 4,4 zam yapıldı. Yani asgari ücretlinin eline geçen para 34 lira artarak 774 TL’ye çıktı.

Forbes listesinin başındaki isim olan Ferit Şahenk’in kişisel serveti ise 600 milyon dolar artarak 3,4 milyar dolara çıktı. Başka bir ifadeyle ortaya çok tuhaf bir denklem çıkıyor. Bu hesaba göre Doğuş Holding’in patronu Şahenk, dakikada 1.522 dolar, saatte 91 bin 300 dolar, yani 164 bin 340 TL kazanıyor. TÜİK verilerine göre saatlik ortalama brüt ücret 7,6 TL. Bu durumda Ferit Şahenk’in bir saati 21 bin 624 işçinin bir saatlik çalışmasına eşit. Aynı hesap asgari ücretlinin saatlik ücretine göre yapıldığında, Şahenk’in 1 saatinin 42 bin 465 asgari ücretlinin 1 saatlik çalışmasına denk olduğu görülüyor.

Geçtiğimiz günlerde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre Türkiye’de her dört aileden biri aylık 1.200 TL’nin altında bir gelirle geçinmeye çalışıyor. Ayda 400 TL’nin altında gelire sahip olan ailelerin oranı ise yüzde 9. Diğer yandan Şahenk ailesinin serveti bir yılda 1,8 milyar dolar artarak 8,1 milyar dolara çıkmış.

Üstelik onlardan daha zenginler de var: Koç ailesi 12,7 milyar dolarlık servetleriyle listenin başında, ikinci sırada ise 12,3 milyar dolarla Sabancılar var. 28 ailenin serveti milyar doları aşmış ve geçen yıla göre 8 aile daha milyar dolar sınırını geçmiş. 28 ailenin, yani toplam 159 kişinin serveti ise 87,5 milyar dolar. Burada yine tuhaf bir denklem kurmak mümkün: O 28 ailenin serveti başka aileler arasında paylaşılmış olsaydı, yaklaşık 11 milyon aile hiç değilse aylık 1.200 TL gelire sahip olabilirdi. Ama bu her fırsatta ailenin toplumun yapıtaşı olduğunu söyleyen AKP sözcülerinin pek de ilgisini çekecek bir istatistik değil.

EŞİTSİZLİK ‘BAKIŞ AÇISINA’ GÖRE DEĞİŞİYOR

Aslında bütün bunlara rağmen Türkiye’de eşitsizliğin azaldığını söylemek mümkün. Tabi nereden baktığınıza bağlı olarak… Örneğin en zenginler listesini kendi içerisinde karşılaştırdığınızda eşitsizlik azalmış. En fazla servete sahip 10 kişi ile listenin en sonundaki 10 kişi arasındaki fark 7,2 kattan 6,5 kata inmiş.

Bu yıl açıklanan listeye ilk kez giren 11 isim var. Bunlardan ABD’de faaliyette bulunan Chobani Yoğurt’un patronu Hamdi Ulukaya, Abdi İbrahim İlaç’tan Nezih Barut ve Kazancı Holding patronu Cemil Kazancı listeye doğrudan dolar milyarderi olarak girmiş. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’ndeyken gözaltına alındığını muhtelif yerlerde anlatan Ulukaya’nın serveti 1 milyar 100 milyon dolarla Nezih Barut’unkine eşit. Dedesi ve babası Savak aşiretinin lideri olsa da, Ulukaya ABD’ye yoksul bir öğrenci olarak gittiğini ve orada servet yaptığını savunuyor.

"Yeni zenginlerden" Cemil Kazancı ise 1 milyar dolarda kalmış. Forbes, Kazancı’nın listeye hem ilk kez hem de milyarder olarak girmesini Ali Metin Kazancı’nın kendisine yaptığı hisse devrine bağlamış. Kazancı, enerji ihalelerinde rüşvet verdiği için 3 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırılmıştı. Mahkeme suç işlemek amacıyla kurulan örgüte yardım ettiği ve rüşvet verdiğine hükmettiği Kazancı’ya ayrıca şirket, kooperatif ve siyasi parti yöneticiliği veya denetçiliği yapmaktan men etmişti. Dava halen Yargıtay’da görülmeye devam ediliyor.

Listenin en "fakirleri" arasında Bekir Boydak, Ishak Alaton, Selçuk Yaşar gibi isimler var. Servetleri 450 milyon dolar. Forbes dergisi "ilk 100 listesine girmek için alt eşik 350 milyon dolardan 450 milyon dolara çıktı, en zenginle en yoksul arasındaki makas daraldı" diyor. En zengin 100’ün en yoksuluyla memleketin en yoksulları arasındaki makasın ne olduğunun yanıtını ise Forbes’ta aramayın. Ama şu kadarını hatırlatabiliriz. Türkiye ekonomisi son 34 yılda dolar bazında yaklaşık 5 kat büyüdü. En zenginler listesindeki milyarderlerin toplam serveti de 2006’dan 2013’e dolar bazında yaklaşık 3 katına çıktı. Asgari ücretlinin reel geliri ise bu 34 yılda yerinde saydı. Asgari ücret yalnızca büyüme oranına eşit oranda artmış olsaydı bugün net 2 bin TL civarında olacaktı.

HEP BİRLİKTE SEMİRDİLER

Forbes listesi ayrıca, AKP döneminde semirenlerle geleneksel TÜSİAD sermayesinin de kardeşçe bir arada büyüdüğünü gösteriyor. Koçlar, Sabancılar yine listede en üst sıralarda yerlerini alırken, BÎM, Boydak, Limak, Torunlar gibi AKP döneminde hızlı büyüyen holdinglerin patronları da onların yanında Forbes listesinin en başındaki isim Doğuş Holding’in patronu Ferit Şahenk. Şahenk ailesinden Filiz Şahenk (kız kardeşi) 3 milyar dolar servetle 5’inci, Deniz Şahenk (annesi) 1,7 milyar dolarla 13’üncü sırada yine listedeki yerlerini almışlar.

İlk çıkışını inşaat, finans, enerji ve otomotiv ithalatıyla yapan Doğuş Holding, esas olarak Garanti Bankası’nın satışıyla büyüdü. Forbes’un analizine göre şirket özellikle zenginlere yönelik lüks tüketim ve hizmet faaliyetlerine yöneliyor. Lüks restoran zincirleri, marinalar, beş yıldızlı oteller, eğlence merkezleri, moda ve spor şirketleri Doğuş Holding’in yeni yatırım alanları içerisinde lükse yatırdı.

Grup, TT Arena localarını pazarlıyor, Beşiktaş’ın yeni stadı için görüşmelere devam ediyor. Üretimle fazla bir bağı olmayan Doğuş Holding’in sanayiye olan en büyük ilgisi ise enerji sektöründe. Aynı zamanda NTV’nin de sahibi olan holding, "yeşil ekran" adı altında "çevrecilik" yapsa da, Boyabat, Giresun ve Artvin’de büyük Hidroelektrik Santrallere sahip.

Garanti Bankası’nı önce General Electric’e pazarlayan, daha sonra ispanyol BBVA’yla ortaklık kuran Şahenkler, bankacılık sektöründe de çalışma koşullarının ağırlaştırılmasına yönelik "yenilikçi" uygulamalarıyla tanınıyor. konumlanmış. En çok parayı ise gayrimenkul, turizm, finans perakende, inşaat gibi faaliyetlerden kazanmışlar. Enerji sektörü dışında sanayiyle pek işleri olmamış. Zaten Forbes da sunuş yazısında "ABD ve Avrupa’nın pompaladığı parayla oluşan dalgayı" yakalamayı daha iyi becerenlerin servetlerine servet kattıklarını anlatmış.

Forbes’un açıkladığı "En Zengin 100 Türk" listesini iktisatçı Mustafa Sönmez’e sorduk.

– Forbes, "En Zengin 100 Türk" listesini yayınladı. Listeye göre, dolar milyarderlerinin sayısı 44’e çıktı, toplanı servette de son 7 yılın rekoru kırıldı. Nasıl yorumluyorsunuz?

– Forbes gibi dergilerin zenginlikle ilgili sıralamalarının bilimsel bir değeri yoktur. Daha çok el yordamıyla ve tahminle yapılan şeylerdir. Mesela listeye koydukları adamların ödedikleri vergilere ulaşamazsınız, Türkiye içinde bir servet envanteri yoktur. Bu liste yayınlanan isimlerin kendileri ve grupları için bir reklamdır. Ne doğru olduğunu ne de aksini iddia edebilirim, referans almamak da gerekir. Ancak bu liste için diyebiliriz ki, Türkiye’de servet ve gelir paylaşımında elit denilebilecek, az sayıda kişinin ve ailelerin hakimiyeti vardır. Burada hiç ismi olmayan ama yurtdışındaki bankalarda paraları olanlar da var denilse hiç itiraz edemem.

– En zenginlerin ana faaliyet kolları sektörler gayrimenkul, enerji ve turizm. Bu durum Türkiye ekonomisinin yapısına ilişkin ne söylüyor?

– Türkiye’de büyük servet sahipleri sanayiden ziyade ranttan, gayrimenkulden, artı faiz gelirlerinden daha yüksek gelir elde ediyor. Rant, finans, iletişim bunlar para getiriyor. Sanayi daha çok orta büyüklükte sermayedarlara bırakıldı. Listede AKP dönemiyle hızla zenginleşenler de var.

Türkiye’de sermaye sınıfının yapısının değiştiğini mi, yoksa zenginlerin daha zengin olduğu bir durum mu söz konusu?

AKP’yle zenginleşenler olduğu kadar servetine servet katanlar da var elbette. Mesela Koç grubu AKP döneminde inanılmaz büyüdü. Ama bu dönemde parlayan Torunlar İnşaat, Ülker grubu gibi holdingler de var.