29 Eylül 2019
YOLSUZLUK ALGI ENDEKSİNDE NEDEN GERİ DÜŞTÜK?
Sayıştay raporuna göre, 2018 bütçesinden ayrılan yedek ödenek bütçenin yüzde 7.2´sidir.
Sayıştay 2018 yılı raporu basında yer aldı. Bu rapora göre, kamuda hizmet dışında kullanılmak üzere yabancı menşeli araçlar kiralandı; belediyelere ait yerler ihalesiz verildi; yardım yapılan dernek ve vakıfların faaliyetlerine ilişkin herhangi bir bilgiye yer verilmedi; bazı karayolu ihalelerinde devlet zarara uğratıldı; MALİye’de ‘iç kontrol’ yapılmadı; özel hastanelerde hasta ya da yıllık izinde gözüken doktorlar ameliyat yaptı ve bu işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) fatura edildi.
Bir ülkeye ait bu ve benzeri raporlar ile uygulamalar bütün dünya tarafından takip ediliyor.
Dünya Adalet Projesi ”World Justice Project” her yıl bütün ülkeleri kapsayan Hukukun Üstünlüğü Endeksi (Rule of Law Index) yayınlıyor. Bu endekste; Türkiye, ”2018-2019 yılları hükümeti ve hükümet yetkilerini denetleme” sıralamasında, 126 ülke içinde 123 sırada yer aldı.” Yani dünyanın en geri üçüncü ülkesi oldu. Oysaki 2012-2013 yılları endeksinde Türkiye orta sıralarda idi. Gerilemeye gerekçe olarak: ”Başkanlık sistemine geçilmesi, Sayıştay denetimine sınır getirilmesi, Meclis’te AKP çoğunluğunun her yasayı yeterli tartışmadan ve kontrolsüz çıkarması, yargıda üst kurulların yeniden düzenlenerek daha fazla siyasi etki altına alınması” gösterildi.
Sayıştay raporuna göre, 2018 bütçesinden ayrılan yedek ödenek bütçenin yüzde 7.2’sidir. Yedek ödenek keyfi tasarruflara, yandaş kayırmaya uygun bir ödenektir. Buna karşılık 2018 bütçesinde yatırımların payı yüzde 6.7’dir. Bu şartlarda bu bütçenin denetimi olsa ne olur olmasa ne olur?
100 kadar ülkede faaliyet gösteren uluslararası şeffaflık örgütü (Transparency İnternational), 1995 yılından beri her yıl ”yolsuzluk algı endeksi” hazırlıyor. 2018 yılı endeks sonuçlarına göre, Türkiye son dört yıl üst üste geriledi ve 2018 yılında 41 puanla 78 sırada yer aldı. 2012 ile 2018 arasında endekste en çok puan kaybeden beş ülke:
Saint Lucia – 16
Bahreyn -15
Suriye -13
Macaristan – 9
Türkiye – 8
Yolsuzluğun arttığı bu ülkelerde aynı zamanda demokrasi notu da düşüyor. Söz gelimi 2012 yılından 2018 yılı arasında Türkiye’nin demokrasi notu 31 puan, Macaristan’ın ise 16 puan geriledi.
Aynı endekste, Avrupa Birliği üyesi 28 ülke ile karşılaştırınca, Türkiye 27 sırada, 35 OECD üye ülkesi içinde ise 34 sırada yer aldı.
2018 yılı sonuçlarında Türkiye’de yolsuzluğa dair algının düşmesi; ”Hukuk devleti ilkeleri, basın özgürlüğü, örgütlenme ve ifade özgürlüğünün kısıtlanması, kuvvetler ayrılığı, yargı bağımsızlığı ve liyakat ilkelerine yönelik ihlaller, Kamu İhale Kanunu’nun lafzına ve ruhuna aykırı uygulamalar, Kamu Özel İşbirliği projelerinde ve özelleştirme süreçlerinde kamu çıkarına aykırı ihale süreçleri ve uygulamalar öne çıkan sorunlar” arasında görülmektedir.
Yine açıklamada "2013 yılında Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkeler grubunda lider konumda bulunan Türkiye, bugün Gürcistan, Belarus ve Karadağ gibi ülkelerin gerisine düşmüştür. Küresel sıralamada ise Türkiye, ekonomik, sosyal ve politik istikrarsızlıklarla boğuşan, demokrasi ile tanışmamış birçok ülkenin gerisinde bulunmaktadır."’ deniliyor.
Meclis halk adına hükümeti denetler. Eğer Meclis, Sayıştay denetimini kısıtlarsa, halk adına denetim işlevini yapamaz. Balık baştan kokar. Devlette yolsuzluk artarsa, haksız zenginleşme, haksız rekabet ortaya çıkar. Düzen bozulur.
