Yüzde 46.31 ile tüm zamanların rekoru kırıldı. Bu rekordan daha kötü olan, tepe noktaya ulaşıldığı ve artık inişin başlayacağı umudunun olmaması. Son doğalgaz zammı ve kur artışıyla yakında yüzde 50 bile görülebilir.

Yurtiçi üretici fiyatları yıllık artışta tam 18 yılın rekorunu kırdı. Yİ-ÜFE ekim ayı itibarıyla yıllık bazda tam yüzde 46.31 artış gösterdi. Bu, 2003 bazlı Yİ-ÜFE’de şimdiye kadar görülmüş en yüksek yıllık artışa işaret ediyor.

Şu durumda ne denir, ne yapılır…

Bize bu altın madalyayı getirenlere, kocaman bir alkış!

Bu altın madalyanın elde edilmesine katkıda bulunanlara ve daha da önemlisi katkıda bulunmaya devam edenlere kucak dolusu tebrik!

Yİ-ÜFE’deki altın madalyayla bir zaman sonrası için bizi TÜFE’de de madalya adına umutlandıranlara binlerce teşekkür!

Bu dahiyane ekonomik çözümler olmasaydı, bu dahiyane ekonomi uygulamalarına gidilmeseydi; ne bilelim örneğin “enflasyonu düşürmek için faiz indirilmeseydi” bu oranları görmemiz mümkün olur muydu? Tekdüze bir hayat yaşayan İskandinav ülkelerinden ne farkımız kalırdı?

Bu heyecanı yaşattığınız ve bu rekorları ülkemize getirdiğiniz için sokaktaki vatandaş da, küçük bir işletme sahibi de, büyük bir şirket yöneticisi de; herkes, evet herkes sizlere minnettar.

Biliyoruz; yaptıklarınız yapacaklarınızın teminatı. Bu yüzden bütün ülke rahat, en azından ne olacağı konusunda hiçbir kuşkusu yok.

Ama dikkat etmekte yarar var; artık insanlar kahkahalarla gülmeye başladı!

Ekim ayının gelişmeleri

TÜFE gibi Yİ-ÜFE de 2003 yılı baz alınarak yaklaşık 19 yıldır hesaplanıyor. Fiyat endekslerinde 2003’ün şubatından beri aylık oran oluşuyor. Yani tam 225 aydır… İşte ekim, Yİ-ÜFE’de bu 225 ayın bronz madalyalı ayı oldu.

Aylık bazda en yüksek iki artış yüzde 10.88 ile 2018’in eylülünde ve yine aynı yılın ağustosunda oluşmuştu. Bu yılın ekimindeki yüzde 5.24, üçüncü sıraya yerleşti.

Ama girişte de vurguladığımız gibi üretici fiyatları yıllık bazda rekor kırdı. Fiyat endekslerinde yıllık oranlar 2004’ten itibaren oluşmaya başladı ve aradan geçen sürede en yüksek oran yüzde 46.31 ile bu yılın ekiminde ortaya çıktı.

Kur çok fena vuruyor!

Ama ne kadar kötü bir durum ki, Yİ-ÜFE’de artık en yüksek yıllık oranın görüldüğü ve bir geri dönüş başlayacağı umudu kimsede yok. Hele hele sanayide kullanılan doğalgaza yapılan ve yüzde 50’ye yaklaşan son zam düşünülünce…

Ve tabii ki kur baskısı… Sepet kur ekim ayında yüzde 6.5 arttı. Daha önemli bir gösterge aktaralım. Bu ayın daha üç gününde oluşan ortalama kur, geçen ayın ortalamasının yüzde 4 üstünde. Bu eğilim devam ettiği takdirde ay ortalaması bazındaki artış kim bilir nerelere varır.

TÜFE’den haber var: “Bekleyin geliyorum”

TÜFE’deki yıllık artış fiyat etiketi gibi yüzde 20’nin altına takılıp kaldı. Ancak TÜFE’yi tırmandıracak bir dizi etken var. Hem Yİ-ÜFE’den yansıma, hem akaryakıt zamları, hem kur artışı…

Ekim ayında tüketici fiyatları genel olarak yüzde 2 dolayında artar ama bu kez yüzde 3’e yaklaşan bir artış bekleniyordu. Gerçekleşme ise yüzde 2.39 oldu.

Böylece TÜFE’deki yıllık artış yüzde 19.89’a çıktı. 15 gibi, 20 gibi, 25 gibi sayıların hemen altında kalan oranlar fiyat etiketi çağrışımı yapmıyor değil. Hani 20 lira değil de 19.99 gibi… Bizim TÜFE de biraz öyle oldu doğrusu.

Gerçi bir ara Merkez Bankası’nın politika faizi ile bir denge tutturmak gibi bir çaba içinde olunduğu iddiası gündeme getirilirdi. Ne var ki Merkez Bankası “Ben artık enflasyonun manşetine de, çekirdeğine de bakmıyorum” dedikten sonra belki TÜİK’in eli daha da rahatladı, kim bilir!

TÜFE buralarda kalmaz

Geçen yılki orana bakınca normal koşullarda yıllık TÜFE artışının kasım ayında gerilemesi beklenir. Geçen yılın kasım ayı artışı yüzde 2.30 ve bu oran kasım ortalamalarının çok üstünde, dolayısıyla çok iyi bir baz etkisi demek.

Ancak bu yılki TÜFE gümbür gümbür gelmeye aday…

Yİ-ÜFE ile TÜFE arasındaki makas her geçen ay açılıyor. Bu hep böyle gitmeyecek. Yıllık bazda tüm dönemlerin rekorunu kırmış olan Yİ-ÜFE artışından TÜFE’ye yansıma olmayacak mı yani, mümkün mü? İki endeks arasındaki fark ekim ayında yüzde 34’e dayandı.

İki endeksin yıllık artışı arasındaki fark da 26 puan düzeyinde.

Tamam, geçiş bire bir olmaz tabii ki ama bir geçiş kaçınılmaz. Hepsini bir yana bırakın; sanayideki doğalgaza her ay gelen ve kasımda rekor düzeyde oluşan zam üretim maliyetini ve dolayısıyla nihai ürün fiyatlarını yukarı çekmeyecek olabilir mi?

Üretici fiyatlarından gelecek etki dışında şu akaryakıt fiyatları meselesi ne olacak? Elde ne ÖTV marjı var, ne petrol fiyatlarının gerilemesi gibi bir avantaj, ne de kur düşüşü. Hani ters yöne giren Temel’in radyoda “Otoyolda ters yönde giden araç var” uyarısını duyunca “Ne biri, hepsi ters yönden geliyor” diye hayıfl anması gibi. Tüm göstergeler bize karşı.

Yurtiçinde de bu ters gidişi destekleyen politikalar eksik olmuyor. Bu yaklaşımla kasım ve aralıkta da faiz indirmeye devam edeceğiz gibi görünüyor.

Ama biraz dişimizi sıkalım; bu uygulamaların sonunda ışık var, enflasyonumuz düşecek! Ancak akla şu da gelmiyor değil; tünelin ucunda gördüğümüz ışık gün ışığı mı, yoksa üstümüze doğru gelmekte olan bir tren mi?

Yeniden değerleme oranı yüzde 7.24-54.30 arasında uygulanacak

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yüzde 36.20 düzeyinde oluşan yeniden değerleme oranını yüzde 54.30’a kadar çıkarma ya da yüzde 7.24’e kadar düşürme yetkisi var. Şu koşullarda oranın özellikle MTV’de aşağı çekilmesi kaçınılmaz görünüyor.

Yeniden değerleme oranı belli oldu, yüzde 36.20. Yİ-ÜFE’de ekim sonunda oluşan yıllık ortalama oran otomatik olarak yeniden değerleme oranını veriyor.

Eğer Cumhurbaşkanı Erdoğan yetkisini kullanmaz ve bu oranın aynen uygulanması söz konusu olursa 2022’de bir dizi vergi, ceza ve harç bu düzeyde artacak.

Ancak yüzde 36.20’lik bir yeniden değerleme oranı şimdiye kadar hiç görülmedi. Bu oran da aydan aya olan yıllık Yİ-ÜFE gibi rekor. Dolayısıyla bu oranın yeniden değerlemeye konu her alanda aynen uygulanması pek beklenmiyor.

Hele hele önümüzdeki yılın TÜFE hedefi 2022-2024 orta vadeli programında yüzde 9.8, Merkez Bankası’nın enflasyon raporunda yüzde 11.8 olarak yer alıyorken… Dolayısıyla yüzde 10 dolayında bir enflasyon hedefl enen 2022’ye bir dizi vergi, ceza ve harçta yüzde 36.20’lik artışla girilmesi büyük bir çelişki oluşturacak. Bu yüzden de Cumhurbaşkanı’nın yetkisini kullanıp yeniden değerleme oranının daha düşük uygulanmasına karar vermesi bekleniyor.

Hangi kalemde ne kadar indirim?

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yüzde 36.20’lik yeniden değerleme oranının yüzde 50 fazlasını geçmemek ve yüzde 20’sinden az olmamak üzere yeni oranlar belirleme yetkisi bulunuyor. Yani oran yüzde 7.24 ile yüzde 54.30 arasında belirlenebilir.

Yüzde 36.20’nin üstünde yeni bir oran belirlenmesi şu koşullarda tabii ki beklenmiyor. Oran, olsa olsa aşağı çekilir.

Ancak tüm vergi, harç ve cezalar için tek bir oran uygulanması da söz konusu değil.

Yeniden değerleme oranında vatandaşı en çok ilgilendiren herhalde motorlu taşıtlar vergisidir. Kabul etmek gerekir, MTV’de yüzde 36.20’lik artış olasılığı çok az. Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz yıllarda da MTV için yeniden değerleme oranını aşağı çekmişti. 2022 için de benzer bir karar gelebilir. Tabii ki taban oran olan yüzde 7.24’e inilmesi beklenmiyor ama yüzde 15 dolayında bir artış söz konusu olabilir.