Anayasa Mahkemesi (AYM) 12 Eylül 2010 referandumunu ile yetkileri ve üye bileşiminde yapılan değişiklikler sonrasında yeniden çalışmaya başladı.

       Anayasa Mahkemesi (AYM) 12 Eylül 2010 referandumunu ile yetkileri ve üye bileşiminde yapılan değişiklikler sonrasında yeniden çalışmaya başladı. Mahkeme geçtiğimiz haftalarda çalışanları yakından ilgilendiren üç ayrı karara imza attı. Oyçokluğu ile alınan bu kararların gerekçeleri henüz yayımlanmadı. Bu nedenle gerekçeler ve kimlerin ne oy kullandığı bilinmiyor. Ancak karar özetlerinden hareketle bu üç kararın anayasanın sosyal devlet ilkesini gözetmekten son derece uzak olduğunu ve "asosyal" karakter taşıdığını söylemek mümkün.

       AYM’nin bu kararları 657 Sayılı Devlet Memurları Yasası’nın 4-B (sözleşmeli personel) ve 4-C (geçici personel) maddeleri ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın çeşitli maddelerinin iptal başvuruları ile ilgili. 4-B ile ilgili karar özellikle ataması yapılmayan öğretmenleri, kamuda sözleşmeli çalışanları; 4-C ile ilgili karar ise başta TEKEL işçileri olmak üzere kamuda geçici statüde çalışanları yakından ilgilendiriyor.

4-B Sözleşmeli öğretmenliğe devam

       Danıştay 12. Dairesi tarafından yapılan 2008/54 esas sayılı iptal başvurusunda AYM oyçokluğu ile ret kararı verdi. Konu ataması yapılmayan öğretmenleri, 4-B ile sözleşmeli olarak çalıştırılan öğretmenleri yakından ilgilendiriyor. Danıştay, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinin (B) fıkrasının üçüncü paragrafına 21.3.2006 günlü, 5473 sayılı Kanun’un 3. maddesiyle eklenen "Millî EĞİTİM Bakanlığında norm kadro sonucu ortaya çıkan öğretmen ihtiyacının kadrolu öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde öğretmenlerin; …" ibarenin Anayasa’ya aykırı olduğunu savunarak iptalini istemişti. AYM hükmüm anayasaya aykırı olmadığına ve itirazın reddine karar verdi. Böylece kadrolu öğretmen yerine sözleşmeli öğretmen çalıştırmaya devam edilecek. AYM, bu kararıyla ataması yapılmayan öğretmenlerin kaderini bakanlığın iki dudağı arasına bıraktı.

4-C uygulamasına devam

       Anayasa Mahkemesi, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından yapılan ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4-C maddesi ile Türkiye İstatistik Kurumu Kanunu’nun 49. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan "657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (C) fıkrasına göre sözleşmeli olarak çalıştırılacak geçici personele ödenecek ücretler,…" ifadesinin anayasa aykırı olduğu yolundaki 2010/46 esas sayılı başvuruda da oyçokluğu ile ret kararı verdi. Oysa 4-C "bir yıldan az süreli veya mevsimlik hizmetler" için öngörülen istisnai bir düzenleme. Ancak çeşitli kamu kurumları bunu olağan bir istihdam yöntemine dönüştürmüş durumda. Yine Anayasanın 128. Maddesi "kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür" hükmünü taşımakta. Bu durumda asli ve sürekli bir kamu hizmeti olan öğretmenliğin sözleşmeli personel eliyle yerine getirilmesi bir anayasa ihlalidir. Ancak AYM, kamuda güvencesiz istihdamı uygulamasını onaylayarak neoliberal ve piyasacı anlayışa güçlü bir destek sunmuş oldu.

Emekliye haksızlığa onay

       AYM’nin karara bağladığı bir diğer başvuru ise kamuoyunda "sosyal güvenlik reformu" olarak bilinen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda 5744 sayılı yasa ile yapılan bazı değişikliklerin anayasa aykırılığı konusuyla ilgili. CHP tarafından açılan 2008/56 esas sayılı davada yasanın 20 ayrı maddesinin iptali istenmişti. AYM bu iptal taleplerinin tümünü (büyük bölümü oyçokluğu ile olmak üzere) reddetti.

       Reddedilen değişiklikleri tek tek ele almak bir köşe yazısın hacmini çok aşacağı için sadece biri ile yetinelim: 5510 sayılı yasanın 3. Maddesinin 29. Fıkrası. Bu hüküm kısaca "güncelleme katsayısı" olarak biliniyor. Madde emekli aylıklarının hesaplanmasında milli gelir artışının sadece yüzde 30’unun dikkate alınmasını öngörüyor. Oysa eski yasa hükmüne göre milli gelir artışının tümü emekli aylıklarının hesaplanmasına yansıtılıyordu. Mahkeme güncelleme katsayısı ile başka maddelerle ilgili iptal taleplerini de reddetti. Böylece emekliler ülke ekonomisinin büyümesinden yüzde 100 değil sadece yüzde 30 oranında yararlanacaklar. Bu durum emekli aylıklarının göreli olarak düşmesine ve emeklilerin pastadan daha az pay almasına yol açacak. AYM emeklilere yapılan haksızlığa da vize vermiş oldu.

       Yeni AYM, 5510 ile iptal taleplerinin hiç birini dikkate almayarak son derece katı bir tutum takınmış oldu. Bu kararın Anayasanın 10. Maddesinde yer alan eşitlik ilkesinin ihlali olduğu açık. Yeni AYM, sosyal haklarla ilgili üç ayrı kararında da sosyal devlet ve eşitlik ilkesini zedeleyecek ve çalışanların haklarını zayıflatacak kararlara imza attı. Böylece yeni AYM’nin anayasanın sosyal devlet ilkesi konusundaki tutumu, sosyal haklar konusundaki tutumu açıklığa kavuşmuş oldu. AYM, sosyal devlet ilkesini değil neoliberal-piyasacı politikaları koruma eğiliminde. Tek teselli AYM’de bu eğilime itiraz eden üye(ler)in varlığı. Şimdi gerekçeli kararlardaki muhalafet şerhlerini merak ediyoruz.