BİLGİSAYARLARDA ÇALIŞMA VERİMLİLİĞİ İÇİN ERGONOMİK TASARIM

BİLGİSAYARLARDA ÇALIŞMANIN VERİMLİLİĞİ İÇİN ERGONOMİK TASARIM

Verimlilik, var olan kaynaklarla üretimi, niceliksel ve niteliksel olarak en çoğa çıkarmak, daha özet bir anlatımla , “ en çoğu en fazla üretmek “ olarak tanımlanabilir.
Kurumsal girdilerin ne kadarının ürüne dönüştüğünü, ne kadarının ise sistemde emildiğini ortaya koyan verimlilik, bir kuruluşun elindeki kaynakları ne denli iyi kullanıldığının bir göstergesidir.
 
Verimlilik artışı, kuruluşa üretken devreyi yenilemek için gerekli girdileri satın almaya yetecek kaynak sağlamanın yanında, yedek bir kaynak da sağlar. Bu yedek kaynak kuruluşa varlığını sürdürmenin ötesinde gelişme olanağı verir. Verimlilik artışından sağlanan bu gelişme, kuruluşun verimliliğinin yeniden artmasına yol açar. Kuruluşların gelişmesinde yaşamsal önemli olan verimliliğe ulaşmak için, her şeyden önce, üretim sisteminin en asal öğesi olan insanın yeteneklerinden en iyi şekilde yararlanmak gerekir. İnsan yeteneklerinden en iyi şekilde yararlanabilmek ise, önce, insanı tüm özellikleriyle, yetenek ve kısıtlarıyla tanımakla, sonra da ona, fiziksel ve ussal yeteneklerini en iyi kullanabileceği bir çalışma ortamı daha doğru bir tanımla ergonomik bir çalışma ortamı oluşturmakla olanaklıdır.

Çalışma koşulları ergonomik normlara uygun yapılandırılmadığında, ergonomik ilkelere göre düzenlenmediğinde; kısaca çalışma ortamı ergonomik olmadığında verimliliğin düşmesi; sağlıksal sorunların ortaya çıkması ve iş kazalarının gündeme gelmesi kaçınılmazdır.

ERGONOMİNİN TANIMI

Ergonomi, insanın yapısal ve fonksiyonel özelliklerine, yetenek ve kısıtlarına ilişkin bilgiler bütünüdür.

ERGONOMİK TASARIM

Verimliliği artırmak; iş güvenliğini sağlamak ve sağlıksal riskleri ortadan kaldırmak amacıyla, insana ilişkin bilgilerin, araç-gereç ve makinelerin tasarımına, çalışma yerinin yerleşimine, çalışma yöntemlerinin oluşturulmasına ve çalışma koşullarının denetim altına alınmasına uygulanmasıdır.

EKRAN ÖNÜ ÇALIŞMANIN ERGONOMİK TASARIMI

Günümüzde bilgisayarların yaygın olarak kullanımı, bir yandan yaşmamızı kolaylaştırırken, öte yandan ortam koşullarının ergonomik olmaması durumunda kullanıcıların sağlıkları üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Yanlış seçim ve yanlış kullanım sonucunda baş ve sırt ağrıları; göz , boyun, sırt , bilek ve eklem rahatsızlıkları sıklıkla görülmektedir. Ortaya çıkan tüm bu rahatsızlıkların çalışılan ortamın ve donanımın ergonomik tasarımlanmamış ve ergonomik yerleştirilmemiş olmasından kaynaklandığı rahatlıkla söylenebilir. Aşağıda bilgisayar kullanıcılarına daha güvenli, daha sağlıklı ve daha rahat bir çalışma ortamı oluşturmaya yönelik ergonomik öneriler sunulmuştur.

Monitörler

• Monitörler kullanıcının tam önüne yerleştirilmelidir.

• Ekranın üst kenarı göz hizasında yada biraz altında olmalıdır.

• Ekranda görüntü bozukluğu olmamalı, karakterler net bir şekilde okunabilmelidir.

• Ekran –göz uzaklığı 45-60 cm olmalıdır.

• Bazı araştırmacılar kırmızı ve koyu mavi ekranlardan sakınılmasını salık veriyorlar. Kırmızı rengin hipermetropiye koyu mavinin ise miyopiye yol açtığı ileri sürülmektedir.

Sandalyeler

Oturulan sandalyelerin boyutları ve özellikleri, çalışanın anatomik, fizyolojik ve antropometrik özelliklerine uygun olmalıdır. Söz konusu uygunluk için sandalyenin aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir:

• Sandalyenin yüksekliğinin ayarlanabilir olması yararlıdır.

• Sandalyenin yüksekliği , alt bacak yüksekliğinde olmalı ve ayakların zemine sağlam bir şekilde basmasına olanak tanımalıdır. Kısa boylu çalışanlarda bu denklik öne doğru eğimli (yaklaşık 15 derece) ve yeterli genişlikte (en az 40 cm) ayaklıların kullanımıyla sağlanabilir.

• Eğer tekerlekli sandalye kullanılacaksa beş tekerlekli sandalyeler tercih edilmelidir.

• Sandalye arkalığı bel çukurunu desteklemelidir (sandalye arkalığının genişliğinin en az 30 cm olması salık verilmektedir).

• Sandalyenin kollukları varsa, bu kolluklar sabit olmalı ve kollukların yüksekliği , önkolun yere paralel olmasının sağlayacak yükseklikte olmalıdır.

• Sandalyenin oturma yerinin genişliği, kalça genişliğinde, derinliği yaklaşık üst bacak uzunluğunda, kenarları ise yuvarlak olmalıdır. Oturma yerinde kullanılan dolgu maddesi çok sert veya çok yumuşak olmamalıdır.

Klavye ve Fare

• Klavyenin yerleşim yüksekliği, dirsek yüksekliğinde olmalıdır.

• Klavyenin, önkol, bilek ve ellerin yere paralel hareket etmesini sağlayacak şekilde tasarımlanmış olması önemlidir.

• Fare, klavyenin hemen sağına yerleştirilmelidir.

• Farenin boyutları ve şekli elin ölçülerine uygun olmalıdır (ne büyük ne küçük ).

Aksesuarlar

• Veri girişinin yoğun olarak yapıldığı işlerde belge tutuculara gerek vardır. Kullanıcının çalışma şekline bağlı olarak klavyeye ya da monitöre monte edilen tutucu türlerinden biri tercih edilebilir. Monitöre monte edilen belge tutucular monitörle aynı yükseklikle ve aynı uzaklıkta olmalıdır.

• Ağırlıklı olarak bilgisayarla çalışmanın yapıldığı çalışma yerlerinde, eğer klavye ergonomik tasarımlanmamışsa bilek destekleyicilerine gerek vardır. Bilek destekleyicilerin, önkol, bilek ve elleri yere paralel olarak destekleyecek şekilde tasarımlanmış ve yerleştirilmiş olmaları gerekir.

Aydınlatma

Bilgisayarla çalışılan çalışma yerlerinde göz önemli görevler üstlendiğinden, aydınlatma çok önemlidir. Dolayısıyla bilgisayarlı çalışma yerlerinde aydınlatmaya gereken önemin verilmesi gerekir. Bu gereklilik hem çalışanların göz sağlığının korunması, hem de verimliliğin artırılması açısından söz konusudur. Aşağıda bilgisayarlı çalışma yerlerinin aydınlatılmasında göz önünde bulundurulması gereken ergonomik ilkelere değinilmiştir.

• Monitör ile yakın çevre arasındaki ışıklılık kontrastı 1/10’u aşmamalıdır.

• Oda aydınlatması 300-500 lüksü aşmamalıdır.

• Ekran yüzeyinde parazit yansımaların oluşmaması için monitörün , pencerelerin ve yapay ışık kaynaklarının, kullanıcının yan tarafında kalacak şekilde yerleştirilmesi gerekir.

MESLEKİ RİSKLER

Fizyoterapistler, ekran başında uzun süreli oturarak çalışmanın kas-iskelet sisteminde çeşitli rahatsızlıklara yol açtığını ileri sürmektedirler. Öte yandan sürekli hareketsizliğe kötü postürle çalışma eşlik ettiğinde, söz konusu rahatsızlıklar önemli boyutlara ulaşabilmektedir. Bu nedenle sürekli ekran başında çalışanların günlük iş aktiviteleri programına bir miktar ekran dışı aktiviteleri programına bir miktar ekran dışı aktivitelerin eklenmesi, bu kişilere vücut mekaniği konusunda eğitim verilmesi ve bu kişilerin görsel ya da kassal yorgunluk hissettikleri anda çalışmalara ara vermeleri yararlı olur.