Hani mümkün olsa da bir kamuoyu araştırma şirketi vatandaşa şu soruyu soracağı bir anket yapsa: “Enflasyonu yüksek faiz mi artırır, yüksek kur mu?”

Bakarsınız yanıtlar “Şu partiye oy veririm” demekten daha anlamlı bir sonuç çıkmasını sağlamış, olur mu olur…

Bu köşeden kamuoyu araştırması yapan şirketlere açık bir çağrıda bulunmak istiyorum.

Artık klasik hale gelen “Bu pazar seçim olsa oyunuzu hangi partiye verirdiniz, hangi ittifakı tercih ederdiniz, cumhurbaşkanı olarak kimi görmek isterdiniz ya da seçim ikinci tura kalsa şu isimler arasından hangisine oy verirsiniz” gibi sorulara ekonomiye ilişkin çok spesifik bir soru ekleseler. Sonra da bu soruya verilecek yanıtlara dayalı olarak başka sorular geliştirseler…

Kuşkusuz bu araştırmaları yapanların bir soru formatları vardır ama kastettiğim soru içerik olarak şöyle olabilir:

“Enflasyonun yükselmesine yol açan en önemli etken hangisi?”

– Yüksek faiz.

– Yüksek kur.

Yanıtı “Yüksek faiz” olanlara bu sefer yine iki seçenek verilerek mevcut faizi nasıl buldukları sorulabilir:

– Mevcut faiz yüksek.

– Mevcut faiz düşük.

Faiz yüksek mi bulundu, onun da sorusu vardır elbet:

“Sizce hükümet enflasyonu düşürmek için faizi niye aşağı çekmiyor?”

– Enflasyonun birden düşmesi sakıncalı.

– Enflasyon zaten düşük.

Faizin düşük olduğunu söyleyenlerin sorusu da hazır:

“Faiz düşükse enflasyon niye artıyor?”

– Esnaf artırıyor.

– Yakında düşer.

Her yanıt yeni bir soru doğurur; devam edilip gidilir…

DÖVİZ KURU DENİRSE…   

Katılımcı ilk soruya “Döviz kuru” yanıtını vermişse durum değişir tabii ki.

Bu sefer de ona göre sorularla devam edilir.

“Döviz kurundaki artışın nedeni ne?”

– Faizin düşük tutulması.

– Dış güçler.

Faizi gerekçe gösterenlere yöneltilecek ikinci bir soru tabii ki vardır:

– Hükümet faizi düşürüp döviz artışına ve enflasyona yol açtığının farkında değil mi?

– Bunu isteyerek mi yapıyor?

“Farkında değil” diyenlere herhalde “Böylesine basit bir etkiyi görmeyen hükümete oy verir misin” diye sorulur.

“İsteyerek yapıyor” diyene de kuşkusuz birkaç seçenekle “Neden” sorusu yöneltilir.

Ama araştırma yapan şirket sanırım “Dış güçler” yanıtı verenler karşısında tıkanıp kalır!

Ne soracak ki!

“Hangi ülkeler” dese; ABD, Almanya, Fransa, Çin, Japonya; hepsi sayılır.

“Niye” dese; mutlaka bir gerekçe bulunur. Çünkü tüm dünya bize karşıdır, bizim gelişmemizi istemiyordur.

BU SORUNUN YANITI ÖĞRENMEK ŞAHANE OLMAZ MIYDI?

Tabii ki kamuoyu araştırma şirketleri ne yapacaklarına kendileri karar verir. Benimki “mesela” kıvamında bir önerme yalnızca. Kaldı ki böylesine detaylı soru sorulabileceğini de sanmıyorum. Bu tür araştırmalarda daha hap gibi sorular ve hap gibi yanıtlar alınıyor. Benim yazdığım biraz çetrefilli ve bir kamuoyu araştırmasına konu olmaktan bayağı uzak sayılır.

Ama yine de bu konu vatandaşa sorulabilecek formata getirilip bir araştırmaya dönüştürülebilse çok iyi olmaz mı?

Yüksek enflasyondan inim inim inleyen vatandaş acaba bunun nedenini ne ölçüde biliyor, bu konuda ne düşünüyor. Herkesin bu konudaki bir soruya yanıt verebilmesi beklenmez tabii ki ama deneyimli kamuoyu araştırmacıları bunu gayet güzel bir şekilde basite indirgeyerek soru formatına dönüştürebilir.

Bu yapılmalı, yapılmalı ki enflasyonun en başta gelen nedeni durumundaki faiz operasyonlarının nelere mal olduğu konusunda vatandaşın fikri de ortaya çıkmalı.

Hem böyle bir soruya verilecek yanıt, aslında hangi partiye oy vermeyi düşünüyorsunuz sorusunun yanıtından daha önemli olabilir.

En azından bu soruyla birlikte insanlar ezbere bir parti ismi zikretmenin ötesine geçip ekonomi politikası üstünde belli sınırlarda da olsa kafa yorma durumuna gelebilir. Kamuoyu araştırması da bir durum tespiti yapmanın ötesinde daha bir işlev kazanır.

MUTLAKA SORULMALI!

Dolayısıyla bu soru vatandaşa bir şekilde mutlaka sorulmalı:

“Enflasyonu tırmandıran yüksek faiz mi, yüksek kur mu?”

“Faizin yüksek olması mı daha kötüdür, döviz kurunun yüksek olması mı?”

İnsanlar bu soruya muhatap olsun ve düşünmek zorunda kalsın:

“Faiz düşünce enflasyonun da düşeceği söylendi, söylendi; ama faiz aşağı çekilince hiç de öyle olmadı, hatta tam tersine enflasyon hızlandı. Sakın bu düşük faizle enflasyonun da gerileyeceği tezinde bir yanlışlık olmasın!”