ULUSAL (UCUZ) İSTİHDAM STRATEJİSİ

Hükümetin uzun süredir üzerinde çalıştığı Ulusal İstihdam Stratejisi (UİS) Taslağı (2012-2023) adlı belge, şubat ayında taraflara sunuldu. UİS taslak belgesi, AKP hükümetinin temel hedeflerinden biri olan işgücü piyasasının daha da esnekleştirilmesi konusunda vahim adımlar içeriyor.

 Belge, 2023 yılına kadar çalışma ilişkilerini daha da esnek ve güvencesiz hale getirecek bir stratejinin ayrıntılarına yer veriyor. Bilindiği gibi gerek 61. Hükümet programı gerekse çeşitli bakanların yaklaşım ve açıklamalarındaki ortak iddia, Türkiye’de işgücü piyasasının katı olduğu ve bu katılıktan dolayı istihdamın artmadığı yönündedir. Bu iddia başta Dünya Bankası, IMF ve OECD olmak üzere çok sayıda uluslararası mali kuruluş tarafından da ileri sürülmektedir. Kuşkusuz teşhis yanlış olunca tedavi de yanlış olmaktadır. İşgücü piyasası katı derken kastettikleri, (kısmen varlığını sürdüren) çalışanları koruyucu ve düzenleyici yasa hükümleridir. Örneğin kıdem tazminatını katı bulmaktalar, asgari ücreti katı bulmaktalar, alt-işveren (taşeron) çalıştırılmasının belirli kısıtlamalara tabi olmasını katı bulmaktalar. UİS bu ve benzeri "katı" hükümleri eritmeyi ve buharlaştırmayı hedeflemektedir.

İstihdam ilişkilerinin esnekleştirilmesinin anlamı ücret maliyetlerinin düşürülmesidir. Bunun açık ifadesi ise daha ucuz işçiliktir. Bu nedenle Ulusal İstihdam Stratejisi aslında bir Ucuz İstihdam Stratejisidir. UİS ile daha ucuz, daha esnek ve daha güvencesiz bir çalışma ortamı yaratılacaktır.

UİS’te yer alan dört temel politika ekseni içinde "işgücü piyasasında güvence ve esnekliğin sağlanması" başlığı yer almaktadır. Ancak buradaki "güvence" ifadesi yanıltıcıdır. İlerleyen sayfalarda açık biçimde vurgulandığı gibi "temel hedef işgücü piyasasının esnekleştirilmesidir." UİS mevcut çalışma yasalarında yer alan kimi koruyucu düzenlemelerin esnetilmesi yanı sıra, yeni esnek çalışma biçimlerinin de yasal hale getirilmesini hedeflemektedir.

UİS nerdeyse tümüyle işveren örgütlerinin ağzından yazılmış bir belgedir. Sendikaların görüşleri hiç bir biçimde dikkate alınmamıştır. UİS’e bir TİSK belgesi demek mümkündür. Biraz da UİS’teki somut hedeflerden söz edelim. UİS çalışma yasalarında nasıl değişiklikleri gündeme getiriyor. Bunlar çalışanlar için ne ifade ediyor? Geçici işçilik yaygınlaştırılacak: Belirli süreli (geçici) iş sözleşmelerinin kullanımının kolaylaştırılması için İş Yasasında değişiklik yapılacak. Belirli süreli iş sözleşmelerinin esaslı bir neden olmadıkça üst üste yapılamaması koşulu kaldırılacak. Bunun anlamı güvencesizeğreti istihdamın daha da yaygınlaşmasıdır.

Alt işveren (taşeron) uygulamasına ilişkin kısıtlamalar hafifletilecek: Böylece asıl işlerde taşeron çalıştırılmasının önündeki engellerde kaldırılmış olacak ve taşeron uygulaması çalışma hayatının her alanını saracaktır. Kiralık işçilik (modern kölelik) yasalaşacak: Yasal ifadesiyle özel istihdam bürolarının geçici iş ilişkisi kurabilmelerine yönelik yasal düzenleme yapılacak. Böylece özel istihdam büroları iş bulmaya aracılık eden kuruluşlar olmak yerine bizzat kendileri işveren olacak ve kendilerine kayıtlı (işvereni oldukları) işçileri başka şirketlere kiralayabilecekler. Yeni esnek çalışma biçimleri yasalaşacak: İş paylaşımı, esnek zamanlı çalışma, evden ve uzaktan çalışma gibi yeni esnek çalışma biçimleri de yasal hale gelecek. Böylece düzenli-güvenceli çalışma giderek istisnai bir çalışma biçimi haline gelirken, esneklik tipik hale gelecektir.

Kıdem tazminatı fonu kurulacak: Bu konuda uzun söze gerek yok. Bu yolla kıdem tazminatı budanacak. Asgari ücrette yaş ayırımı yeniden düzenlenecek: Halen 16 olan asgari ücret yaş ayırımı 18’e çıkarılacak. Böylece 18 yaş altı genç işçilere daha düşük asgari ücret ödenecek. Daha ucuz, daha esnek ve daha uzun çalışma için, durmak yok yola devam!

AZİZ ÇELİK  – BİRGÜN