Pandeminin de etkisiyle 2020’de zorlu koşullarla karşılaşan Türkiye ekonomisi için 2021 yılı da kolay geçmeyecek. Ekonomistlere göre geçtiğimiz yıl kısıtlı rezervlerle kura müdahalede bulunma, Merkez Bankası’nın kredibilitesine zarar verme ve büyümeyi krediler üzerinden sağlamaya çalışma gibi temel hatalar yapan ekonomi yönetiminin önünde, yabancı yatırımcı girişlerinin durma ihtimali, dolarizasyon ve batık krediler gibi önemli riskler bulunuyor.

ÇOK BÜYÜK İKİ HATA YAPILDI

TÜSİAD-Koç Üniversitesi tarafından düzenlenen Türkiye ekonomisi konulu konferansta değerlendirmede bulunan ve ekonomi yönetiminin çok büyük iki hata yaptığını belirten TÜSİAD Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç’a göre, bunlardan biri son derece düşük rezervlere rağmen kuru sabitlemeye çalışmak, diğeri ise verilen “muazzam” krediler.

Ekonomi yönetiminin pandemiden çok önce başlayan kredi ile büyüme tercihine işaret eden Altınsaç, “1 trilyona yakın kredi büyümesi yaptık. Bu, 4.5 trilyon TL’lik ekonomide çok büyük ve bunu olmayan bir kaynakla yaptık… Her üç ayda bir kredi etkisi veriyoruz ekonomiye ama pandemi olunca iş kontrolden çıktı” dedi.

ŞİRKET BİLANÇOLARINDAKİ EROZYON DAHA DA KÖTÜLEŞECEK

Ekonomi yönetiminin büyüme sağlamak için kredi büyümesine yöneldiğini, ancak bunun dövize ve altına yönelime neden olduğunu belirten Ekonomist Uğur Gürses de, %20’lik bir kredi diliminin sorunlu olduğunu, muhtemelen buna yenilerinin de eklenerek şirket bilançolarındaki erozyonun daha da kötüleşeceğini söyledi.

Gürses, “Türkiye’nin bundan sonraki sorunu şirketlerin borç ödemesi sorunudur, batık kredilerdir. Pandemi etkisi de devam edecek… şirket bilançolarındaki erozyon daha da şiddetlenecek” dedi ve ekledi:

“İkili bir bozulma var. Elinizde olmayan kaynaklardan kredi büyümesi yapıyorsunuz, şartları zorluyorsunuz. Hatalı politikalardan dolayı bireyler ve şirketler dövize yöneliyorlar… Şirketlerin bilanço küçülmesine tanık olacağız, şirketlerin bir kısmı batacak.”

“CAZİP FAİZ VERMENİZ LAZIM AMA YETERLİ OLMAYACAK”

Ekonomi yönetimindeki değişiklikten itibaren lokal altın ve döviz mevduatlarında 12 milyar dolarlık artış olduğuna dikkat çeken Ekonomist Cevdet Akçay ise, yapılması gerekenin de dolarizasyon olduğunu söyledi.

Akçay, dövize yönelim konusunda “Getiri ve güven ikileminde güveni seçen insanları getiri tarafında düşündürmeye başlamanız lazım… İnsanları ‘dövizde kalırsam bir senede para kaybetmiş olacağım’ sa iki ile TL’ye döndürmeniz lazım. Bunu sadece faizle başaramazsınız. Cazip faiz vermeniz lazım ama yeterli olmayacak” dedi.

Akçay yabancı yatırımcılar için Türkiye’nin portföylerde azalan yapı ve politika değişikliği nedeniyle şu anda cazibesinin yüksek olduğunu ancak bunun kalıcı olmayabileceğini belirterek, “Bu girişler yavaşlayacak, bir zaman durabilirler. Bizim bu kazandığımız zamanı çok iyi değerlendirmemiz lazım” dedi.

ENFLASYON VE BÜYÜME TAHMİNLERİ

Fiyat istikrarının ön koşul olarak düşünülmesi gerektiğine işaret eden ekonomistler, sürece geçmişteki gibi enflasyon ve büyüme arasında seçim yapmak olarak bakılmaması gerektiğine dikkat çekiyorlar. Ekonomistler düşük enflasyonun ileride gerçekleşecek kalıcı sağlıklı bir büyümenin yapıtaşı olduğunu belirtiyor.

Koç Üniversitesi Ekonomi Profesörü Selva Demiralp, “Biraz faiz artırıp enflasyon tam düşmeden faizi indirmek antibiyotiği yarım bırakmaya benziyor” dedi.

Akçay 2021 için %4.5 büyüme, %11-12 enflasyon öngörürken; Altınsaç %4 büyüme ve %11 enflasyon beklentisine sahip. Gürses’in tahmini ise %15 enflasyon, %2 büyüme yönünde oldu.

DÖVİZ ALIM İHALELERİNE BAŞLAMA ZAMANI DOĞRU SEÇİLMELİ

TCMB’nin 2021’de vermesi gereken önemli kararlar olacağını belirten Akçay, bunların zamanlamasının da kritik olacağına dikkat çekerek, “Döviz alım ihaleleri tarafında yabancı girişleri çok önemli. Girişlerin kuvvetli olduğu zamanlarda bu ihaleleri açmamızda fayda var… Yavaşlama ihtimalinde ihalelere başlarsanız bu yanlış zamanlama olur” dedi ve ekledi:

“Kuru siz daha fazla aşağı gelmekten kurtarıp -yerini söylemiyorum- lokalleri çözmekte, yabancıları girişte teşvik etmek istiyorsanız; TL’nin değerlenmesinden ziyade, “değerlenmesine izin vermediğim, rezerv artırdığım bir yer var” görüntüsü vermeniz bence daha önemli.”

TCMB’nin faiz artışlarıyla zaman kazandığını ancak sorunların çözümüne odaklanılması gerektiğini belirten Gürses de, “Birçok sorun üstüste ekleniyor, giderek daha büyük sorun haline geliyor. Son iki senede sorunlar halının altına süpürüldüğünde giderek halının altı kabarıyor” dedi ve ekledi:

“Vatandaşın döviz altın hesaplarından vazgeçmesini getirecek şey hukukun üstünlüğünün sağlanmış olması. Tasarruflarımıza, özel mülkiyetimize keyfi müdahale olmaz düşüncesi gelmesi gerekiyor. Bunun için siyasetin değişmesi, normalleşmesi gerekiyor.”

Bankacılık sistemindeki döviz mevduatlarının ağırlığının arttığını, bunun dağılımında altının ağırlığının ise 2018’deki %3.5’ten %16’ya çıktığını hatırlatan Gürses şöyle konuştu:

“Gerek fiziksel, gerekse hesaplarda altına yönelim var. Bu, Türkiye’deki siyasi hukuk krizinin vatandaşların bir mülkiyet kaygısına kapıldığının da göstergesi…. AİHM’in kararlarını mahkemelerimiz uygulamıyor. Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararları da uygulamıyor. Böyle bir fotoğraf içinde yerleşikler de doğru okuyarak taraflarını ona göre değiştiriyorlar.”