Hükümetin iç talebi kısan politikalarının yansıması ise dönemsel büyümeyi yüzde 0.3’e düşürdü. Milli gelirden iş gücünün aldığı pay gerilerken sermayenin payı arttı.

Üçüncü çeyrekte büyüme, tüketim ve ithalatın etkisiyle yüzde 5.9 oldu.

Türkiye ekonomisi temmuz eylül aylarını kapsayan üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre beklenenin üstünde yüzde 5.9 büyüdü. Artış iç tüketim ve ithalata dayalı olarak gerçekleşti. Ekonomi yönetiminin tüketici kredilerindeki sıkılaştırma politikalarının etkisi ise dönemsel büyümeye yansıyarak yüzde 0.3 oldu. Emeğin payı ise erimeye devam etti.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yılın üçüncü çeyreğine ait gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Verilere göre yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları 2023 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 11.2 arttı. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5.3, yatırımlar ise yüzde 14.7 arttı. Mal ve hizmet ithalatı 2023 yılı üçüncü çeyreğinde yüzde 14.5 artarken ihracatın büyümesi yüzde 1.1 seviyesinde kaldı. Net ihracat büyümeyi 2.6 puan aşağı çekerken stoklar da 3.2 puanlık negatif etkide bulundu.

Tarımda daralma sürüyor

Yılın üçüncü çeyreğinde hane halkı tüketimi büyümeye 7.7 puanla en yüksek katkıyı verdi. Hane halkı tüketimini 3.4 puanla yatırımlar izledi. Kamu harcamalarının büyümeye katkısı ise 0.7 puanda kaldı. Sektörel olarak bakıldığında yılın üçüncü çeyreğinde inşaat ve sanayinin büyüme performansında öne çıktığı görüldü. 2023 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak inşaat yüzde 8.1,sanayi yüzde 5.7, hizmetler yüzde 4.3 ve tarım sektörü yüzde 0.3 büyüdü.

Emeğin payı düştü

GSYH verilerine göre işgücü ödemeleri, 2023 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 117.2 arttı. Net işletme artığı/karma gelir yüzde 50.7 yükseldi.

İşgücünün milli gelirden aldığı pay yüzde 32.2 olurken sermayenin aldığı pay ise yüzde 47 oldu. Bu oranlar bir önceki çeyrekte yüzde 34.3’e yüzde 43.8’di. DİSK-AR “2023 Haziran’da gerçekleşen asgari ücret zammına ve EYT’lilere yapılan kıdem tazminatı ödemelerine rağmen gayrisafi katma değer içinde emeğin payı bir önceki çeyreğe göre 2.1 puan azaldı. Buna karşın sermayenin payında 3 puanlık artış yaşandı” dedi.

‘İRADE’ RAZI OLACAK MI?

Büyüme verilerini değerlendiren ekonomistler önümüzdeki çeyreklerde daralmanın daha da sertleşeceğini belirterek enflasyonla eriyen işçi payına dikkat çekti. Ekonomistlerin yorumları şöyle:

-DR. BURCU AYDIN ÖZÜDOCRU: 4. çeyrekte mevsimsellikten ve takvim etkilerinden arındırılmış çeyreklik büyüme oranlarının sert bir şekilde daralacağının net bir şekilde işaretini vermiş oldu.

-PROF. DR. FATİH ÖZATAY: Yabancıları boş verin, biz yerli faniler için soru şu: İkinci çeyrekte (seçim öncesi diyelim) tüketim yoluyla büyümeyi patlatan irade, yerel seçimler yaklaşıyorken üçüncü çeyrektekine benzer bir tüketim daralmasına (çeyreklik yüzde eksi 1.7) ve düşük büyümeye (çeyreklik yüzde 0.3) razı olacak mı?

-DR. MAHFİ EĞİLMEZ: Bu dönemde ortalama enflasyon yüzde 50.3 olduğu için bu büyüme, gelirini enflasyon oranında artıramayanlar için bir anlam ifade etmiyor.

-MUSTAFA SÖNMEZ: TL pul oldu mal alıp stoklayalım, yarın bu fiyattan alamayız telaşı ile dinmeyen talep, bu kadar büyümeyi de getirir elbet. Hayırsız, kof bir büyüme. İstihdam yaratmıyor, döviz açığına yol açıyor.