* Türkiye’de hayat neredeyse durma noktasına geldi. Koronavirüs salgını bütün sektörleri etkilemeye başladı. Tarım sektöründe durum nedir? Henüz salgının ne zaman biteceğine dair bir öngörü de yok.

 

Çiftçi ilkbaharın bu günlerinde ekim dikim için tarlaya gitmek zorunda, aksi takdirde üretim yapamaz. Yaklaşık 2 milyara yakın sebze fidesi tarlaya aktarılmayı bekliyor. Salçalık domates fidesi bugünlerde araziye aktarılamazsa en çok tüketilen domates ve salçası sorunu yaşanabilir. Dünyada en çok ekilebilen sebzelerin başında gelen ve en çok tüketilen domatestir. Nerdeyse her yemekte ve öğünde tüketilen temelli bir ürün ve gıdadır. Soğan, patates, çay, kiraz ve marul hasadı döneminde ürünün tarladan alınması gerekir. Örneğin marulun hasat edilmemesi durumunda marul zamanı geçerse hiçbir şekilde değerlendirilemez. Bu durum iş gücünün araziye çıkmasını gerektiriyor. Tarladaki ürün hasat edilip pazara oradan da sofraya taşınmazsa besin zinciri kopmuş olur. Besin zinciri koparsa da toplumun sağlığı bozulur. Toplumun beslenme temelli biyolojik sağlığı bozulursa bu tür pandemilere karşı yenik düşer.

 

Ziraat Mühendisleri Odası kıtlık ve açlık sorunu yaşamamak için tarımsal üretim seferberliği ilan edilmesini istedi. Mart ve nisan ayları bazı tarım ürünleri için ekim ve dikim zamanı.

 

Koronavirüs sonrası hayatın her alanının yeniden şekilleneceği kaçınılmaz. Tarım en çok etkilenen değil ancak önemi en çok artan sektör olacaktır. Her şey biter, tarım ve gıdaya olan ihtiyaç bitmez. Canlılığın varlık nedeni besin sağlamaktır. İnsanın en zayıf halkası besinlerini bulma arayışında yaşadığı kısıtlıklardır.

 

Ziraat mühendisi, toprak bilimcisi olarak değil bir insan olarak son bir ayın bize öğrettiği en büyük ders, tarımın gerekliliğinin farkına varmaktır. Bunun için mutlaka tarımsal üretim seferberliğinin ilan edilmesi gerektiğini belirtmek zorundayız. Söylemeye gerek kalmadan, diğer yatırımları bir kenara bırakarak, gelecekte insanın zorunlu gıda kaynağı güvenliğini sağlamak zorundayız. Devletin anayasal olarak görevi toplumun gıda güvenliliğini sağlamaktır.

 

Tarım seferberliği zaman geçirilmeden mutlaka hayatın her alanında başlatılmalıdır. Bu seferki seferberlik diğerlerinden farklı olarak tarımın bütünlüklü olarak korunarak geliştirilmesini kapsayacak şekilde yapılması gerekiyor. Her şeyden önce sloganımız şu olmalı, çiftçiyi koru ki insanı yaşatasın olacaktır. Herkesin salgın korkusu yaşayarak eve kapandığı günlerde insanların gıda teminini sağlayan çiftçiler doğada bitki hayvan üretimi için gecesini gündüzüne katmaktadır. Çiftçinin, maddi ve manevi olarak her yönden desteklenmesi gerekiyor.

 

* Bu tür salgınlara karşı hazırlıklı mıyız? Kıtlık sorunu ile karşılaşabilir miyiz?

 

Virüs salgının insanlığın gündemine aniden düştüğü için hiç kimse sürece hazırlıklı değildir. Şimdilik geçmişte hasat edilmiş depo ürünleri ve araziden hasat edilen ürünler pazarlarda mevcutlu bulunuyor. Ancak yakında depolardaki rezervler tükenir ve bu yıl zamanında ekim ve dikimler hatta hasatlar yapılamasa insanlık ciddi kıtlık sorunları ile karşı karşıya kalabilir. Tarihsel olarak geçmişte bu tür salgınlarda iş görülmediği için ve üretim yapılamadığı için kıtlıklar ve buhranlar yaşanmıştır. Yoksa dün daha çok tarla vardı ve bugünkünden de daha verimliydi.

 

*  Koronavirüs salgınının tarım sektörüne etkilerini tarım işçileri açısından değerlendirebilir misiniz? Ekim, dikim ve hasat zamanlarında mevsimlik işçi hareketliliği artacak. Bu alanda ne gibi sorunlar ortaya çıkabilir?

 

Her şeyden önce çiftçiler için söylediğimiz ifadeyi tarlada çalışan emekçiler için de söylemeliyiz. Öncelikle hepimizin karnını doyuran gıdaları alın terleri ile ürettikleri ve katkılarından dolayı hepimizin çalışanlara müteşekkir olmamız gerekir. Çoğu insana evde kalın denirken, çalışanlara ise “siz üretimi durdurmayın” diye çalışmalarını istiyoruz. Yaşamın sürdürülebilirliği için üretimin devam etmesi gerekiyor. O zaman bu çarkın devamlılığını sağlayan insanlara maddi manevi borçluyuz. Ancak onları da yaşatalım ki onlar da bizim için çalışsınlar. İşçilerin de can taşıdığını onların da aileleri, çocukları olduğunu unutmayalım. İşçilerin çalışma koşullarının ve yaşam ortamlarının da iyileştirilmesi gerekir.

 

Mevsimlik işçiler için barınma ve ulaşım koşulları yaşam standartlarına uygun hale getirilmeli. Tarla başında ve üretim yerlerine yakın alanlarda tek kişilik konteynerler sağlanmalı. İşçilerin rahat çalışma koşuları sağlanması için günlük birkaç kez tulum ve maske değişim imkânı. El yüz yıkama ve dezenfektan buldurma. Günlük sağlık kontrolleri yapılmalı. En azından ateşinin ölçülmesi yapılarak sağlık sorunu olanların hızla ortamdan uzaklaştırılarak karantinaya alınması.

 

Tarımda çalışacak işçiler için sağlık personeline uygulanan teşvik ve ek destek sağlanmalı. Üretim devamlılığı için çiftçilerin elektrik ve su borçları ertelenmeli, kesinti yapılmamalı, gerekirse daha ucuza elektrik ve su sağlanmalı. Girdilerden KDV alımı minimum veya hiç alınmamalıdır. Ürün destekleme sistemi gelmeli ve ürün desteği kaliteye ve toprak korumaya verilmelidir.

 

Bu arada zorunlu sokağa çıkmama önerisi ve açıktan gıda satışlarının yasaklanması ile sokakta gıda ve benzeri mal ve hizmet veren yaklaşık 1.5 milyon çoğunluğu sigortasız insanda işsizlik yaşanmaktadır. Bu şekilde hiçbir güvencesi olmayan ve yeterli oranda gıda sağlayacak maddi olanağı olmayan insanların başta sağlık olmak üzere birçok sorun yaşayabilirler. İşsiz kalan, yoksul, günü birlik çalışarak geçinen insanları da unutmayalım.

 

* Hükümetin ne tür önlemler alması gerekir? Tarım sektörü zaten kriz içinde.

 

Çiftçilere mazot, gübre, fide fidan, tohum desteği yanında enerji ve su fiyatlarının düşürülmesi ve KDV’lerin düşürülmesi gerekir. Çiftçinin kredileri ertelenmeli veya uzu süreli uzatılmalı. Ürünlere devlet alım garantisi ve desteği sağlanmalı. Hayvan ve süt ürünleri et balık kurumu üzerinden satın alınmalı.

 

Toplu yiyecek ve içecek satışı yapılan işyerleri kapalı olduğu için satılamayan et, süt, peynir ve benzeri bozulma tehlikesi olan ürünler soğuk hava depo desteği yanında gerekirse devlet tarafından da satın alınabilir ve korunmaya alınabilir. Çiftçinin elindeki fazla sütler alınmalı ve süt tozuna dönüştürülmeli ve korunmalı.

 

Üretimin sağlıklı gerçekleştirilmesi ve hasat ürünlerinin ve gıdanın sofraya ulaştırılmasında kooperatif ve yerel yönetim işbirliği daha da önemli olacaktır.

 

Sonuç olarak: Koranavirüs sonrası yaşamda başta tarım ve gıda güvenliği olmak üzere her alanda, liyakate dayalı bilim kurullarının oluşturulması gerekiyor. Politikacılar ve yönetim organları bundan sonra daha çok bilim kurulları ile çalışmalı. Kurulun aldığı kararlar politikacılar tarafından uygulanmalı. ABD ve İngiltere’de yöneticilerin kendi başlarına aldıkları kararların sonunda salgın yaygınlaşınca bilim kurullarının önerilerini kabul etmek zorunda kalarak kararlarını değiştirdikleri kamuoyunun bilgisi dâhilindedir.

 

Merkezi ve yerel yönetimler alınan kararların ve toplumsal kuralların işletilmesi için planlar ve uygulamalar sağlamalıdır. Gelecek, doğayı iyi anlayan onunla birlikte yaşayan onun kurallarını en iyi yönetenlerin olacaktır. Geleceğin gelişmiş devleti ve liderleri bilim kuruluşları ile çalışanlar olacaktır.