TÜİK’in tüketim verileri, halkın temel ihtiyaçlarında bile kısıntıya gittiğini gösterdi. Hanelerin harcamasında gıdanın payı küçüldü, konut ve kira harcamasınınki arttı. Gıda ve alkolsüz içecek payı 2,5 puan düştü.

Derinleşen yoksulluk ve gelir dağılımındaki bozukluk tüketim kalıplarına da yansıdı.

TÜİK’in 2024 yılına ilişkin hanehalkı tüketim harcamaları istatistikleri harcamalarının beslenme, barınma ve ulaştırma arasında sıkıştığını ortaya koydu.

Ülke genelinde halkın tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 26 ile konut ve kira harcamaları aldı. İkinci sırayı yüzde 21,6 ile ulaştırma, üçüncü sırayı ise yüzde 18,1 ile gıda ve alkolsüz içecekler harcamaları aldı.

GIDADAN KESİP KONUTA HARCANDI
Tüketim harcamaları içerisinde konut ve kira harcamalarının payı bir önceki yıla göre artarken gıda ve alkolsüz içecek payı geriledi. 2023 yılına göre gıda ve alkolsüz içecek payı 2,5 puan düştü. Konut ve kiranın payı ise 2,1 puan arttı. Aylık ortalama asgari ücretin 17 bin lira olduğu 2024 yılında aylık tüketim harcaması hanehalkı başına 45 bin 344 TL olarak tahmin edildi. Veriler, yüksek enflasyonun harcamalara yansımasını gözler önüne serdi. 2023 yılında ortalama 24 bin 383 lira olan tüketim harcamaları bir yılda yüzde 86 artış gösterdi.

ZENGİN ULAŞTIRMAYA YOKSUL GIDAYA
Gelir gruplarına göre tüketim harcamalarına bakıldığında ise gelir adaletsizliğinin geldiği boyut gözler önüne serildi. Aylık ortalama tüketim harcaması en yoksul kesimde 17 bin 387 lira olurken en zengin kesimde 87 bin 127 lira harcadı. En zengin kesim, en yoksul kesimden 5 kat daha fazla harcama yaptı. Zengin kesimin harcamalarında en büyük payı yüzde 26,6 ile ulaştırma oluşturdu. En yoksul kesimde ise yüzde 30,4 ile gıda harcamaları ilk sırada yer aldı. Ancak dar gelirlilerin tüketim harcamaları içerisinde gıda harcamalarının payı 2023 yılına göre 6,2 puan azaldı. Zenginlerin gıda harcaması ise yüzde 12,8 oldu.

En yoksul hanelerin toplam harcamasının yüzde 63,6’sını gıda, konut ve kira harcamaları oluşturdu. En yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun, bu iki kaleme ayırdığı pay ise yüzde 34,9 oldu. En yoksul kesim ortalama harcamasının 5 bin 749 TL’sini konut ve kiraya, 5 bin 285 TL’sini ise sadece gıdaya harcadı. Harcamanın gelir grubuna göre dağılımına bakıldığında ise tüketim harcamalarının zenginler tarafından yapıldığı görüldü. 2024’te en zengin kesim 100 liralık harcamanın 38,4’ünü harcarken en yoksul gelir grubunun payı 7,6’da kaldı.

*Not: En yoksul yüzde 20’lik gelir grubundaki hanelerin tüketim harcamalarında gıda harcamalarının payı 6,2 puan azalırken konut harcamalarının payı 4 puan arttı.

EĞİTİM HARCAMASI AZINLIKTA
Harcamadaki uçurum eğitimde, eğlence ve kültürde, lokanta ve otellerde, giyim ve ayakkabıda daha da belirginleşti. 100 liralık eğitim harcamasının sadece 2,3’ünü en düşük gelir grubundaki haneler gerçekleştirirken 64,5’ini en yüksek gelir grubundaki azınlık harcadı. 100 liralık eğlence, spor ve kültür harcamasının 3,1’ini yoksullar gerçekleştirirken 48,6’sını zenginler harcadı.

2024 itibarıyla temel geliri emekli aylığı olan hane sayısı 4 milyon 642 bin olarak tahmin edildi. Bu hanelerin harcamalarının yüzde 73,3’ünü gıda, ulaştırma ve konut-kira oluşturdu. Temel gelir kaynağı emekli geliri olan hanelerde aylık harcama 2023 yılına göre yüzde 76,2 artarak 31 bin 302 liraya çıktı. Bu hanelerde aylık ortalama 22 bin 944 TL’si bu üç harcamaya gitti. Emekli geliri ile geçinen hanelerde her 100 liralık harcamanın 25’i gıda, 35,7’si konut, 12,6’sı ulaşıma ayrıldı.

Sosyal yardımla ayakta duran hanelerin sayısı ise 3 milyon 222 bin olarak kaydedildi. Aylık ortalama 22 bin 295 TL harcama yapan, temel geliri karşılıksız transferler olan bu hanelerde harcamanın yüzde 40’i konut ve kiraya giderken 23,2’si gıda harcamalarına ayrıldı.

∗∗∗

GIDA ENFLASYONU YILLIK %30’U AŞTI
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) da dün Mayıs 2025’e ilişkin gıda fiyat endeksi (TEGE) verilerini yayımladı. Verilere göre, Türkiye’de mayıs ayında gıda fiyatları bir önceki aya göre yüzde 1,21 oranında yükseldi, yıllık gıda enflasyonu yüzde 30,6’yı aştı. En yüksek fiyat artışları limon, kivi ve portakalda görülürken sivri biber, çarliston biber ve salatalıkta düşüş yaşandı.

TEPAV verilerine göre, aynı dönemde gıda fiyatlarına ilişkin yapılan diğer ölçümlerle birlikte değerlendirildiğinde, Türk-İş’in hesapladığı mutfak enflasyonu yüzde 4,40, İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından yayımlanan İstanbul tüketici fiyat endeksi (İTÜFE) yüzde 3,24 ve ücretliler geçinme endeksi (ÜGE) ise yüzde 0,09 olarak kayıtlara geçti. Yıllık bazda bu oranlar sırasıyla yüzde 32,3 (Türk-İş), yüzde 40,5 (İTÜFE) ve yüzde 35,8 (ÜGE) düzeyinde seyretti.