TÜİK’in temmuzda yıllık yüzde 33,52 olarak açıkladığı enflasyon oranlarındaki tuhaflık dikkati çekti. Giyimin ucuzladığı, gıdanın da yerinde saydığı iddia edildi.

Ekonomist Sönmez, ‘‘Bu seviye tuhaflık izahat ister’’ dedi.

Yurttaşın alım gücü her geçen gün erirken fiyat artışları dizginlenemiyor. Temmuzda enflasyon, Merkez Bankası anketlerine yansıyan beklentileri dahi aştı. Hedeflere ulaşmak hayal olurken resmi enflasyon oranları kafa karışıklığı yarattı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), temmuz ayına ilişkin enflasyon oranlarını açıkladı. TÜİK’e göre temmuzda yıllık enflasyon yüzde 33,52 olurken aylık enflasyon 2,06 oranında gerçekleşti. 7 aylık enflasyon da yüzde 19,08 oldu.

TÜİK’in alt gruplar için açıkladığı oranlar ise anlaşılamadı. TÜİK’e göre ana harcama gruplarında yıllık enflasyon devasa boyutta hesaplansa da alt gruplarda aylık oranların dengesizliği kafaları karıştırdı. Güvenilir olmayan veriler, İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) öncü nitelikteki İstanbul enflasyonu ile bağımsız Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) oranlarının gerisinde kaldı. Verilerde makas farkı dikkat çekici boyutlara ulaştı.

ENAG, yıllık enflasyonu yüzde 65,15 olarak hesaplarken İstanbul enflasyonu yüzde 42,48 olmuştu. TÜİK ile neredeyse aynı sepeti kullanan İTO, fiyat artışlarını resmi enflasyondan 9 puan fazla hesapladı.

TÜİK ile ENAG arasında makas farkı neredeyse 32 puan oldu. ENAG, TÜİK’i ikiye katladı. İTO ile TÜİK arasındaki fark da 9 puan olarak hesaplandı.

FREN TUTMUYOR

TÜİK, yurttaşın harcamalarının önemli bir kısmını oluşturan ve hesaplamada en yüksek ağırlığa sahip 3 grupta fiyat artışlarını saklayamadı. Gıda ve alkolsüz içeceklerde yıllık enflasyon yüzde 27,95, ulaştırmada yüzde 26,57 ve konutta yüzde 62,01 olarak gerçekleşti. Bu grupların yıllık değişime olan etkileri ise gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 6,94, ulaştırmada yüzde 4,35 ve konutta yüzde 9,03 oldu.

Aylık değişimlerdeki resmi hesaplamalar inandırıcılığını yitirdi. TÜİK’e göre temmuzda giyim ve ayakkabı fiyatladı ucuzladı, gıda fiyatları neredeyse hiç artmadı. Yurttaşın gerçekliğini yansıtmaktan uzak resmi enflasyona göre giyim harcamaları yüzde 5,82 azaldı. TÜİK, gıda harcamalarının yüzde 0,07 ile neredeyse hiç pahalılaşmadığını iddia etti. Konut harcamalarında aylık artış oranı yüzde 5,78 oldu. Temmuz ayında İTO’nun İstanbul enflasyonunu önemli biçimde etkileyen harcama grubu, ÖTV zammından etkilenen alkollü içecekler ve tütün grubu olmuştu. TÜİK’e göre bu grupta aylık artış oranı yüzde 5,69 olurken İTO’ya göre oran 6,29 olarak hesaplandı.

İTO, temmuzda en yüksek artış kaydeden grubu yüzde 8,08 ile sağlık harcamaları olarak tespit etmişti. TÜİK’e göre sağlık harcamaları 1 ayda sadece yüzde 2,84 arttı. Aradaki fark 5 puanı buldu. Temel ihtiyaçlardan barınma grubunda enflasyon yüksek seyretmeye devam etti. Kira artışlarında tavanı belirleyen 12 aylık ortalamalara göre enflasyon oranı yüzde 41,13 oldu. Konut harcamalarında yer alan elektrik fiyatları aylık yüzde 3,05 artarken 7 aylık değişim oranı 37,7 oldu. Doğalgazda devasa artış oranı aylık yüzde 12,51, yıllık yüzde 40,4 olarak hesaplandı.

HEDEFLER ÇOK UZAKTA

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yıl sonu enflasyon hedefi olan yüzde 29’a ulaşmak neredeyse hayal oldu. Beklenti üstünde gelen aylık enflasyonun ardından Ekonomist İris Cibre, hesapların tutmayacağını söyledi. Cibre, paylaşımında “Yıl sonu MB yüzde 29 enflasyon beklentisine ulaşmak için aylık yüzde 1,62% enflasyon gelmesi gerekiyor. Temmuzda yönetilen zamları ile beraber, kur artışındaki aylık hızlanmalar, bunu zorlaştırıyor. Son 2 aydır, başarıyla beklenti altı gelen data ile imkansız diyemeyiz tabii” ifadelerini kullandı.

MEGAKENTTE YAŞAMANIN MALİYETİ ARTTI

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) temmuz ayı İstanbul’da yaşam maliyeti araştırmasının sonuçları açıklandı. İPA’ya göre temmuzda İstanbul’da yaşamanın bedeli geçen yılın aynı ayına göre yüzde 45,15 arttı. İPA’nın hesapladığı maliyet artışı, İTO’nun yüzde 42,48’lik enflasyon oranına yakın tespit edildi. İstanbul’da dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 96 bin 599 lira olarak hesaplandı. İstanbul’da yaşamanın maliyeti bir önceki aya göre ise yüzde 3,35 arttı. İstanbul’da ortalama yaşam maliyeti, bir ayda tam 3134 lira artış gösterdi. İki asgari ücretli yetişkinin yaşadığı bir hanede gelirler, İstanbul’da yaşam maliyetinin ancak yüzde 44’ünü karşılayabiliyor. İstanbul’da 4 kişilik bir ailenin yaşam maliyeti bu yılın mart ayında 87 bin 453 liraydı. İstanbul’da yaşam maliyeti sadece 5 ayda 9 bin 106 TL artış gösterdi.

EKONOMİST MUSTAFA SÖNMEZ: BU TUHAFLIK İZAH EDİLMELİ

Piyasa katılımcıları anketi Merkez Bankası’nı çok güvendiği, 70 kadar finansçı ile CEO’nun katıldığı bir anket. Onlar bile tutturamadı temmuz enflasyonunu. Bir tuhaflık var, bu durum iyice ayyuka çıktı. Finans çevreleri bile şaşırdı, aylık enflasyon onların tahminini de aştı. Bir de İTO enflasyonu var ki, İstanbul ülkenin 4’te birini yansıtan ciddi bir örneklem. Sepet aynı, hesaplama aynı, bu oranlar arasındaki 9 puanlık sapma izah istiyor. TÜİK verileri için dillendirilen manipülasyon kuşkusu giderek artıyor.

Giyim harcamalarının aylık olarak ucuzlaması çok enteresan. Sezon ortasında, temmuzda nasıl bir damping oldu? Bu arada biliyoruz ki insanlar gıdaya zor bütçe ayırırken giyim harcamalarından kısıyor. Bu da giyimde indirime gidilmesine mi yol açtı anlamak güç.

Gıdada harcamalar neredeyse artmamış. Bu nasıl mümkün oluyor? Çarşının, pazarın hali ortada, meyve sebze fiyatları hâlâ çok yüksek ve inmiyor da. Konut enflasyonu da çok yüksek. Yıllık gıda enflasyonu da sert seviyede. Kiralarla baş edilemiyor. Bunun içinde hem yetersiz arzın doğurduğu kira yüksekliği var, hem de elektrik ve doğalgaz harcamaları. Bu kalemler 7 aylık enflasyon olan yüzde 19’un da çok üstünde. Geçtiğimiz yıl doğalgaz Erdoğan’ın seçim vaadiydi, şimdi onun acısını çıkarıyor. Akaryakıt fiyatları yüzde 21 yükselmiş, havayolları harcamalarında devasa artış ortada. Gıda, ulaşım, barınma alt ve orta sınıfın ana harcama kalemleri. Doğrudan yaşamı etkiliyor.

BÖYLE MÜCADELE EDİLMEZ

Ekonomi yönetimi akıntıya kürek çekiyor. Şimşek göreve geldiğinde yüzde 38 olan enflasyon oranı iki yılda 5 puan indi sadece. Kamu harcamalarından kısılmıyor, sadece talebe basarak geldikleri yer de bu. Pek de matah bir orana geriletemediler. Yılı yüzde 30 ile kapatırlarsa davul zurna çalarlar. Bu enflasyonla mücadele değildir, akıntıya kürek çekmektir. IMF’siz IMF programıyla enflasyonla mücadelede 5 puanlık yolu zor kat ettiler.