Ödemeler dengesi sunumunda, 2012 yılı için 12.158 milyon USD gibi, istatistik bir hata ile bağdaşmayacak tutarda “Net Hata ve Noksan” kalemi görünce, bu konuda bir yazı yazmak, konuyu irdelemek gereğini duydum.

Ödemeler dengesi sunumunda, 2012 yılı için 12.158 milyon USD gibi, istatistik bir hata ile bağdaşmayacak tutarda “Net Hata ve Noksan” kalemi görünce, bu konuda bir yazı yazmak, konuyu irdelemek gereğini duydum. İlgilenen varsa, bazen ekonomik bir olayı açıklamaya çalışmak, yazıyı iktisada giriş dersine çeviriyor, bu açıdan da özür dilerim.

Dışa açık bir ekonominin dış âlemle, yabancı ülkelerle, yurtdışında yerleşiklerle, nasıl tanımlarsanız, çeşitli nedenlerden kaynaklanan ekonomik ilişkileri, ödemeleri, para alımları oluyor. Mal ve hizmet alım satımları, hibeler, yardımlar, havaleler gibi tek taraflı transferler, borç alma, borç ödeme tesis kurma, taşınmaz mal alım satımı, yurtdışında yerleşiklerin çıkarmış oldukları hisse senedi, tahvil ve benzeri menkul kıymetleri satın alma ya da yurtdışında yerleşik olanlara bu tür kıymetleri satma, teknik deyişlerle, yurtdışına doğrudan yatırım, yurtiçine doğrudan yatırım, portföy yatırımları gibi işlem ilişki ve hareketler oluyor.

Bir hesap dönemi içinde oluşan bu tür işlemler, hareketler, tasnifli bir şekilde ödemeler dengesi tablosunda ödemeler bilançosunda toplanıyor. Bilanço terimi yerinde olmayabilir, tabloda belli bir anda mevcut durum gösterilmiyor, belli bir dönemdeki akımlar bu tabloda yer alıyor. Dış ödemeler tablosu, niteliği itibarıyla bir akım tablosu… Tablonun üç ana alt bölümü var. Cari ödemeler, sermaye hareketleri ve uluslararası rezervlerde, rezerv varlıklarda değişim.

Cari işlemler hesabında ya da bölümünde, bir dönemdeki, yurtdışı ile olan mal ve hizmet hareketleri, mal ve hizmet alımı, satımı ve hibe, yardım, işçi havaleleri gibi tek taraflı transferler yer alıyor. Sermaye hareketleri ya da sermaye finans hesabında da yurtiçine, yurtdışına doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, borç alma ve borç ana para ödeme gibi kalemler bulunuyor. Tüm bu işlemlerin dengeli olması ancak rastlantısal olabilir. Doğal olarak akışlarda, giriş ve çıkışlarda eşitlik uymuyor, fazlalık ya da açık veriliyor. Denge, uluslararası rezerv varlıkların artışı veya azalışı ile sağlanıyor. Rezerv varlıklar da TCMB’deki resmi rezervleri ve IMF’deki kullanılabilir olanakları içeriyor. Bir hesap döneminde yabancı ülkelerden kaynak girişi daha fazla ise rezerv varlıklar artıyor. Tabloda dengeyi sağlamak için rezerv varlık artışı eksi (-) işaretle gösteriliyor. İlgili dönemde yabancı ülkelere, yönelik kaynak çıkışı daha fazla, başka bir deyişle cari, sermaye ve finans hesaplarının toplamı eksi ise açık, varlık azalışı ile dengeleniyor. Rezerv varlık azalışı artı ( ) işaretiyle tabloda gösteriliyor.

Hemen hemen her zaman cari işlemler, sermaye hareketleri, rezerv varlık değişimi toplamı dengelenmiyor, toplam sıfırlanamıyor. Dengenin sağlanması için istatistiki hata olarak “Net Hata ve Noksan” kalemi de tabloya ekleniyor. İstatistiki hata kaçınılmaz, ama bunun tutarının düşük olması, yıllık artı ve eksi değerlerin bir orta sürede birbirine yaklaşması gerekir. AKP döneminde olay farklı. AKP döneminde ödemeler dengesindeki “Net Hata ve Noksan Tutarları”, aşağıdaki tabloda verilmiştir.

AKP iktidarı döneminde “Net Hata ve Noksan”ın işareti hep artıdır. Önceki dönemler incelendiğinde “Net Hata ve Noksan” kaleminin bazı yıllarda eksi olduğu görülür. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında “Net Hata ve Noksan” 149 milyon USD gibi, istatistiki hata olarak kabul edilebilecek bir boyuttayken 2006 ve belki de 2007 yılları dışında rakamlar istatistiki bir hata olma boyutunu aşmıştır.

AKP iktidarı döneminde niteliği açıklanmayan, istatistiki hata olarak da kabul edilemeyecek boyutta 35.6 milyar USD, tutarında, bir anlamda maliyeti meçhul kaynak girişi olmuştur. Emperyalistlerin Arap Baharı olarak pazarladıkları hareketin başlangıcından sonra, bu “Net Hata ve Noksan” kaleminin büyümesi de dikkati çekmektedir.

Yabancı güçler; Türkiye’de bazı siyasal, hatta dini akımları, kişileri çeşitli şekillerde fonlamakta, desteklemektedir. Kişi, yayın organı satın alma, hatta terörü destekleme amacıyla yabancıların yaptıkları ödemeler, transferlerin “Net Hata ve Noksan” kalemi içinde alalanması, gizlenmesi kuşkusu giderek artmaktadır. Birileri Türkiye’deki hareketleri fonluyor. Atatürk’ün ifadesi ile külliyetli ecnebi parası, “Net Hata ve Noksan” olarak resmi tablolarımıza yansıyor.