Bugün 7 Mart… Bir haftalık dönemdeki fiyatlar ve mevcut fiyatların ay sonuna kadar sabit kalacağı varsayımına göre akaryakıttan bu ayın TÜFE artışına gelecek etki 1.07 puan.

Akaryakıt suya atılan taş değil, adeta kaya! Bu zammın yansıması çok fena olacak.

Savaşın etkileri; bu çerçevede enerji ve gıda maddelerindeki fiyat artışları ve kur artışı… Toplayın üst üste; martta bizi sanki yine çift haneli enflasyon bekliyor.

Bugün ayın henüz 7’si… Daha mart ayının ilk haftasını geride bırakıyoruz… Ancak öyle bir gidişat söz konusu ki çok erken bir değerlendirme gibi görülebilir ama mart enflasyonu aralık ve ocaktaki gibi yine çift haneli gerçekleşirse hiç şaşırmayalım.

Önce şu gerçeğin altını çizelim.

Aralık ve ocakta rekor düzeye çıkan artışlar tümüyle bizim eserimiz. Bu oranların görülmesinde petrol fiyatları kaynaklı bir etki de söz konusu oldu ama biz faiz düşürme inadıyla hareket edip kuru tırmandırmasaydık çift haneli oranlar oluşmazdı. Şubatta ise önceki ayların tortusuyla görece daha düşük bir oran gördük ve savaşın etkisi hiç yoktu.

Şimdi yanı başımızda bir savaş var ve bu savaş taraf ülkeler dışında ekonomik yönden en çok bizi etkileyecek. Bu durum mart ayıyla birlikte fiyatlara yansımaya başladı bile.

İLK HESAPLAMANIN SONUCU, FENA!

Mart ayı enflasyonuna ilişkin ilk hesaplamayı yaptım ve gerçekten kaygı verici bir tablo çıktı ortaya…

Baktığım yalnızca akaryakıt fiyatları. Ayın ilk yedi gününde geçerli olan fiyatları ele alıp “Bugün itibarıyla geçerli olan fiyatlar ay sonuna kadar hiç değişmezse ne olur” sorusuna yanıt aradım. Gelin önce akaryakıt zamlarını hatırlayalım.

Ayın ilk yedi gününde uygulanan fiyatlar ve mevcut fiyatların ay sonuna kadar sabit kalacağı varsayımına göre benzin mart ortalamasında şubat ortalamasına göre yüzde 21.8 zam görmüş olacak. Aynı hesaplamaya göre motorindeki zam oranı yüzde 25.8, otogazdaki zam oranı ise yüzde 16.4 düzeyinde.

Bu ürünlerin TÜFE’deki ağırlıkları da belli. Bu zam oranlarını söz konusu ağırlıklara uyguladığımızda benzin, motorin ve otogazdan mart enflasyonuna 1.07 puan etki geliyor.

Bu ürünlere yeni zamlar gelmezse ya da savaşın sona ermesi ve bu sayede dövizin gerilemesi ve özellikle petrolün ucuzlaması sayesinde ürün fiyatlarında gerileme olmazsa 1.07 puanlık etki değişmeyecek.

Daha ayın bir haftası geride kalmış ve yalnıza üç kalem üründen kaynaklanan ve toplam TÜFE’ye yansıyacak olan etki 1.07 puanı bulmuş.

İlginç bir tesadüf, akaryakıttan şu aşamada gelen etki tek başına mart oranının yüzde 1.07 artması demek; geçen yılın mart ayındaki TÜFE artışı ise yüzde 1.08. Yani geçen yılki toplam artışı bu yıl yalnızca akaryakıtla yakalamış durumdayız.

AKARYAKIT DEPODA DURDUĞU GİBİ DURMUYOR!

Varsayalım ki akaryakıt dışındaki hiçbir mal ve hizmete zam gelmiyor. Sihirli bir el dokundu ve zam yok. Tüm üreticiler, esnaf, hizmet erbabı sözleşmiş gibi “Bu ay zam yapmayalım” dedi. Ama bir tek şartla diye şerh düştüler:

“Akaryakıta zam gelirse maliyetimize olan yansımadan kaçamaz ve o oranda zam yaparız.”

Herkesin sözleşip zam yapmaması olmaz ya, varsayalım oldu. Peki diğer mal ve hizmetlere akaryakıt zammı yüzünden ne kadar yansıma olur dersiniz?

Akaryakıt zammından diğer mal ve hizmet fiyatlarına geçişkenliğin ne boyutta olduğunu somut olarak ölçmek mümkün değilse de bir geçiş, bir yansıma olduğu ortada. Bunu her alışverişte görüyor ve yaşıyoruz zaten.

Dolayısıyla akaryakıta gelen ve şu aşamada TÜFE’ye doğrudan 1.07 puan yansıyacak olan etki, dolaylı olarak istisnasız tüm mal ve hizmetlerin fiyatını da yukarı itecek.

Ama bir kez daha vurgulayalım; akaryakıta yeni zamlar gelmezse ya da hükümet gidişatın ne kadar vahim olduğunu görüp fiyatları aşağı çekecek şekilde bir düzenlemeye gitmezse.

Örneğin ÖTV’den yeniden feragat etmek gibi, örneğin KDV’nin indirilmesi gibi. Geçen yıl genel ekonomik koşullar bugünküyle kıyaslanmayacak kadar iyiyken bile eşel mobil sistemi uygulandı, sahi bu yıl o uygulama niye akıllara gelmiyor?

DİĞER ETKENLERLE ÇİFT HANE HİÇ ŞAŞIRTICI DEĞİL

Akaryakıta bugüne kadar gelen zamlarla 1.07 puan etki cepte! Ama akaryakıt suya atılan taş değil, adeta kaya! Bu zamların etkisi halka halka yayılacak; özellikle motorinin etkisi.

Akaryakıtın dolaylı etkileri bir yana fiyatları yukarı itecek o kadar çok etken var ki…

KUR ARTIŞI HIZLANIYOR

Dolar geçen ay ocak ayına göre yalnızca yüzde 0.7 arttı. Kuru baskı altında tutmaya dönük çabaların bir sonucuydu bu. Ama o baskılama giderek güçleşiyor. Nitekim martın ilk haftasındaki ortalama dolar kuru, şubatın ay ortalamasına göre yüzde 2.9 artmış durumda. Bu artışın ay tamamlandığında çok daha yukarıda oluşması muhtemel.

Önümüzdeki aylarda turizmden yiyeceğimiz darbe yüzünden dövizde umduğumuz bolluk da yaşanmayacak ve bu da kur artışına yol açacak.

Döviz kurundaki artışın fiyatları yukarı iteceğini tekrarlamaya gerek var mı?

SAVAŞIN ETKİSİNİ BU AY GÖRECEĞİZ

Rusya-Ukrayna savaşının ekonomiye etkileri şubatta hiç görülmedi; özellikle enflasyon yönüyle bir etki söz konusu değildi. Bu etkiyi mart ayıyla birlikte göreceğiz, görmeye başladık bile…

Petrol fiyatları, doğalgaz fiyatları, başta buğday olmak üzere hububat fiyatları, ayçiçek yağı ithal edilememesi yüzünden yağ fiyatlarındaki artış…

Bu ürünlerde doğrudan ortaya çıkacak zamlar ve yansımaları…

Akaryakıt fiyatlarına gelen zamlar ortada…

Buğday fiyatları da rekor kırıyor, ekmeğe zam gelmeyecek mi…

Ayçiçek yağı bu kadar artınca ve zor bulunur olunca dışarıda yediğiniz patates kızartmasına bile zam yapılacak…

TALEP ARTIŞI YAŞANACAK

Vatandaş eline geçen sınırlı ücretle nasıl geçinebileceğinin hesabını yapa yapa kendi çapında ekonomist oldu. Şimdi her şeyin fiyatının günden güne arttığını görenler, kendi açılarından haklı bir yol deniyor ve evinde stok yapacak şekilde alım yapıyor. Bu da yeni bir enflasyona yol açıyor; talep enflasyonuna!

Kınayabilir misiniz vatandaşı! İnsanlar stoklayabilecek durumda olsalar akaryakıtı bile fazla fazla alacaklar.

YILLIK ARTIŞ YÜZDE 68’E ULAŞIR

Mart ayındaki TÜFE artışının çift hane olması, doğaldır ki en az yüzde 10 artış demek. Bu da yıllık artışın mart sonunda yüzde 68’e ulaşacağı anlamına geliyor.

Vatandaşı en çok ilgilendiren tüketim grubu kuşku yok ki gıda. Bu gruptaki ürünlerin fiyatı şubat itibarıyla son bir yılda yüzde 64 artış göstermişti. Mart ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda da yüzde 10 artış yaşandığı takdirde bu gruptaki yıllık enflasyon yüzde 79’u bulacak.