ARAM EKİN DURAN

İSTANBUL – Türkiye’de bugüne kadar özelleştirilen 16 liman, devletin kasasına 1.6 milyar dolarlık gelir getirdi ama özel sektöre geçen limanların birçoğu işletme ve yatırım konusunda sınıfta kaldı. Türkiye’nin Ortadoğu ve Körfez ülkelerine açılan kapısı niteliğindeki İskenderun Limanı geçen hafta satış sürecinin sonuna geldi ama geçen 4 yıl içinde yapılması gereken yatırımlar askıda kaldı. İlk liman özelleştirmelerinden olan ve Karadeniz’de Trabzon ve Samsun limanlarından sonra gelen Giresun Limanı ise 13 yıldır kruvaziyer ve gümrüklü ambar limanı projelerinin onaylanmasını bekliyor.

Geçen hafta İskenderun Limanı’nın 36 yıl süreyle işletme hakkının 372 milyon dolar bedelle Limak Yatırım Enerji Üretim İşletme Hizmetleri ve İnşaat AŞ’ye devredilmesi ile gözler daha önce özelleşen ama istenen performansı bir türlü gösteremeyen limanlara çevrildi. Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye’de liman işletmeciliği konusunda hâlâ ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Zayıf lojistik altyapısı, eski makine teçhizat kullanımı ve bölgesel talebe göre hareket edememek gibi nedenlerden dolayı, Türkiye’nin limanları Karadeniz ve Akdeniz’deki rakiplerine göre bir adım geriden geliyor.

17 yılda 16 liman özelleştirildi
Türkiye’de işletme hakkı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’na (TCDD) ait 16 liman, geçen 17 yıl içinde özel sektöre geçti. Devletin hantal işleyişi nedeni ile bir türlü istenen verimin alınamadığı limanların özel sektör elinde canlanacağı ve ülke ticaretinde başrol oynayacağı umudu ile ilk olarak 1997 yılında Giresin, Sinop, Ordu, Tekirdağ, Rize ve Hopa Liman özelleştirildi. Sonraki yıllarda da aralarında Trabzon, Antalya ve Mersin gibi büyük limanların da olduğu 10 liman daha özel sektöre devredildi.

Limanların 17 yıllık özelleştirme serüveni sonunda Hazine’ye 1 milyar 657 milyon dolar kazandırıldı. Ancak özelleştirme sürecinin davalar nedeni ile uzaması, şirketlere satış sonrasında 3 yıl hizmetlere zam yapmama şartı getirilmesi gibi nedenlerle limanlara bir türlü beklenen yatırımlar yapılmadı. Sonunda geriye yıllar önce özel sektöre geçmesine rağmen hâlâ uluslararası standartlarda hizmet veremeyen, bölge işadamları tarafından pahalı, köhne ya da küçük olmakla eleştirilen limanlar kaldı.

İSKENDERUN
4 yıldır âtıl durumda
Limakın 372 milyon dolar ile en yüksek teklifi verdiği İskenderun Limanı, özelleştirme sürecinin uzaması nedeni ile son 4 yıldır âtıl. GAP’ın devreye girmesi ile konteynır yükleri artınca, müşterilerini Mersin Limanı’na kaptıran İskenderun Limanı’na bir an önce konteyner limanı yapılması gerekiyor.

MERSİN
Şartname limanı kilitledi
2007’de 755 milyon dolar gibi rekor bir fiyatla PSA-Akfen Ortak Girim Grubu’na satılan Mersin Limanı’na 3 yıldır yatırım yapılmadı. Çünkü satış şartnamesinde yer alan “3 yıl boyunca eski liman tarifesi geçerli olacak” ibaresi nedeni ile firma 2010 yılına kadar yeni yatırım için harekete geçmedi.

GİRESUN
Bürokrasi yeni yatırımı tıkadı
Çakıroğlu AŞ tarafından 1997’de 3.2 milyon dolara alınan Giresun Limanı, özelleştirilen ilk limanlardan biri. Limana, 13 yıldır neredeyse hiç yatırım yapılmadı. Özelleştirme öncesinde başlanan dolgu sahasının limana devredilmemesinin hedeflenen yatırımların önündeki en büyük engel olduğu belirtiliyor.

SİNOP
‘Ölü yatırım’ olarak görülüyor
1997’de 800 bin dolar bedelle Çakıroğlu AŞ tarafından satın alınan Sinop Limanı, bölgede ‘ölü yatırım’ olarak değerlendiriliyor. Samsun ve Trabzon Limanı düşünüldüğünde, çok düşük bir kapasite ile hizmet veren limanın 139 metre uzunluğundaki rıhtımı birden fazla geminin yanaşması için yetersiz.

SAMSUN
Beton dökümü bile bitmedi
125 milyon dolara Ceynak Lojistik’e devredilen Samsun Limanı, Türkiye’nin Karadeniz’deki en büyük limanı. Uzun zamandır yatırım görmeyen limanın 445 bin metrekarelik alanının 350 bin metrekaresinde depolama ve liman hizmetleri veriliyor. Ancak liman hâlâ rıhtımın betonlanmasını bekliyor.

ANTALYA
Hizmette zam şampiyonu oldu
İşadamı Hayyam Gariboğlu tarafından 1998 yılında 29 milyon dolar bedelle alınan Antalya Limanı, Garipoğlu’nun devlete olan borçları nedeni ile 2001’de TMSF yönetimine geçti. 2007 yılına kadar TMSF tarafından yönetildi. Limanda, hizmet bedellerine yüzde 140’a varan zam yapılması firmaları isyan ettirdi.

HOPA
TIR garajı ve tren yolu bekliyor
Hopa Limanı, liman özelleştirmelerinin başladığı tarih olan 1997’de 4 milyon dolar bedelle Park Denizcilik’e satıldı. Bölge ekonomisi için hayati öneme sahip limanın canlanması için gereken ise Soçi ve Batum ile yapılacak ticaret için limana ulaşacak bir demiryolu ile TIR parkı kurulması.

BANDIRMA
Su derinliği yetersiz
2010 yılı içinde özelleştirilen Bandırma Limanı ’nın işletmesi, ihaleyi kazanan Çelebi tarafından 5 yıllığına Latek Lojistik’e kiralandı. Bölge işadamları özelleştirme kapsamında olduğu için uzun zamandır yatırım yüzü görmeyen limanın su derinliğinin bir an önce arttırılması gerektiğini söylüyor.