Değişmeyen ezberlerden biridir: “Kur artınca ihracat da artar…” Meğer pek de öyle değilmiş.

-Sepet kur 2017’den sonra tırmanışa geçti ama ihracat kur artışına ayak uyduramadı ve aradaki makas hızla açıldı…

Bazı ezberleri doğrulamanın ya da doğrulanamadığı takdirde bozmanın yolu, dilimize yerleşmiş o ezberi test etmekten geçer.

“Kur artınca ihracat da artar, tırmanır gider…”

“İthalatı azaltabilmek için kuru artırmak gerekir…”

“Kuru artıracaksın ki dış ticaret açığı azalsın, böylece cari işlemler açığı da küçülsün…”

Bu görüşleri dile getiririz getirmeye de acaba uzun dönemde bu kur-dış ticaret ilişkisi söylenegeldiği gibi böyle mi işliyor, doğrusu buna pek bakmayız.

Şimdi bu ilişki çok daha revaçta…

Merkez Bankası faizi 2 puan indirip yüzde 16’ya çekti ya; aman efendim neler oluyor neler!

Nasrettin Hoca tahminleri duysa herhalde “Ben bile bu kadarını düşünemezdim, benim çalı hikayesini bile gölgede bıraktılar” derdi.

İhracat artıyormuş!

2006-2020 döneminin yıllık ihracat ve ithalat verileriyle sepet kurunu bir tabloda topladık. 2021’e ilişkin olarak da henüz sekiz aylık dış ticaret verileri olduğu için bu verileri geçen yılın son dört ayını da katarak yıllık baza getirdik; yine aynı şekilde sepet kurun ağustostan geriye doğru bir yıldaki ortalamasını aldık. Bu verilerden yola çıkarak 2006 yılını 100 kabul edip bir endeks ve bu endekse dayalı bir grafik oluşturduk.

İşte “Kur artınca ihracat da artar” ezberinin nasıl bozulduğu bu grafikte!

2016 yılına kadar ihracat ve ithalat ile sepet kur paralel sayılabilecek bir seyir içinde geliyor. 2017 ile birlikte ayrışma başlıyor. Ve bu durum 2018’de iyice belirgin bir hal alıyor.

Sepet kur tırmanışa geçiyor; ihracat ve ithalat ise aşağıdan yukarıyı seyreder pozisyonda dövizi izliyor.

Sepet kurda son dört yıldır müthiş bir tırmanış var.

2006’da 100 olan sepet kur endeksi 2016’da 196’ya çıkmış. Endeks, bu yılın ağustosu itibarıyla son bir yılda ise 539’u bulmuş. Eylül ve ekimdeki hızlı artışı hesaba katmadık. Kuşku yok ki son iki aydaki hareketle birlikte sepet kur endeksi çok daha yukarılara gitmiştir. Eylül ve ekimi hesaba katmamamız, dış ticarette de bu ayların henüz açıklanmamasından kaynaklanıyor; kıyaslamayı aynı dönemlerle yapabilelim istedik.

Durum bu! Hani kur artınca ihracat da artıyordu?

Dış ticaret verileri TÜİK’e, döviz kurları Merkez Bankası’na ait.

Şu durumda ya bu veriler yanlış ya “Kur artınca ihracat artacak” diyenler yanılıyor ya da bunu söyleyenler toplumu yanıltmak istiyor.

İyi de insan döne döne aynı görüşü dile getirirken bir kez olsun verilere bakmaz mı?

İhracatçının çok kazanması başka

Şu görüşe katılırız ama… Dövizin artması, ihracatçının bir ölçüde daha fazla kazanç sağlamasına katkıda bulunabilir; o durum başka.

İhracatçı üretiminde ithalata çok da bağımlı değilse ve kur artışı iç piyasada dengeleri çok bozmamışsa daha önce 1 dolara sattığı herhangi bir ürün için örneğin 7 lira alan ihracatçı, kur artınca 1 dolar karşılığında cebine 8 lira, 9 lira koyabilir.

Ama ülkeye giren döviz yine 1 dolardır, yine 1 dolardır.

Hatta tam tersine ülkeye giren döviz 1 doların da altına inebilir. Karşı ülkedeki ithalatçı Türk parasının değer yitirdiğini ve 1 doların artık kaç TL ettiğini bilmiyor mu? Türk ihracatçıdan fiyat kırmasını isteyebilir, istiyor da nitekim.

Aynı noktaya gelmek için bunca çaba ve maliyet!

Şimdi gündemde şahane(!) bir senaryo var. Dün de biraz değindik; faizin 2 puan birden düşürülmesini izah edemeyenlerin bulduğu şahane bir senaryo…

Şöyle bir diyalog düşünsenize…

– Faizi yüzde 18’den yüzde 16’ya düşürdük ya, bunun etkileri ne olacak biliyor musun?

– Ne olacağı boş ver, olanları görüyoruz zaten kur yükseldi, fiyatlar da tırmanacak.

– Tamam kur yükseldi ama zaten biz kur yükselsin istiyorduk.

– Nasıl yani!

– Bak şimdi; kur yükselince ne olacak, ihracat artacak. İhracat artınca tabii ki döviz gelirimiz artacak. Bu sayede cari işlemler açığı küçülecek ve belki fazlaya geçeceğiz.

– Sen üretiminde ithal girdi kullanmıyorsun sanki, ithal maliyetler ne olacak, ihracatın nasıl artacak?

– Karıştırma şimdi onu; cari dengede fazla verilince döviz bollaşacak mı, bollaşacak, o durumda da kur düşecek, nasıl?

– Amaç bu mu yani!

– Bir anlamda evet.

– Sonuçta neredeyse aynı noktaya dönmüş olmayacak mıyız? Bunun için böylesine dolambaçlı yola girmeye gerek var mı? Faizi düşürmeseydiniz kur bir anlamda yine düşüktü zaten.

– Anlamıyorsun ki, biz böylece faizi de düşürmüş olduk.

– Şimdilik düştü de, buralarda kalacak mı?

– Kalır kalır.

– Sahi faizi düşürdünüz mü, hangi kredilerin faizi düştü?

– Zamanla hepsi düşecek?

– Desene bir süre sonra yatırımdan geçilmez olacak!

– Hele bekle, olacak; hepsi olacak.

– Peki, diyelim olacak da bu dönem yüksek kur yüzünden artan maliyetler, hayat pahalılığı, onlara ne diyeceksin?

– Herkesin fedakarlık yapması gerekir.

– Herkesin mi dedin!