Asgari ücret tartışmalarının yapıldığı şu günlerde ekonomideki en yakıcı sorun istihdamdaki düşüş. Kaybın en derin olduğu sektör ise turizm. Resmi verilerin kayıpları açıklamakta yetersiz kaldığı ifade ediliyor.

Türkiye ekonomisi yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 6.7 büyümüş olsa da bu büyümenin işsizliği azaltacak düzeyde bir istihdam artışı sağlayamadığını büyüme verilerini içeren haberimizde sizlere aktardık. Eski Devlet Planlama Teşkilatı uzmanı, iktisatçı Zafer Yükseler, “Yakıcı sorun: İstihdam” başlıklı araştırma notunda istihdam ve işgücündeki kayıplara dikkat çekti. “academia.edu” adlı sitede yer alan araştırmaya göre, “Eylül ayları itibarıyla toplam istihdam ve iş başında olan sayıları incelendiğinde, 2015- 2020 döneminde yıllıklandırılmış toplam istihdam ve iş başında olanlar 2018 Eylül ayında en yüksek seviyesine ulaştı. Bu tarihten itibaren iki seride sürekli azalış gösterdi. 2018 Eylül- 2020 Eylül döneminde toplam istihdam 1.7 milyon kişi, iş başında olanlar ise 2.9 milyon kişi azaldı. Bu dönemde, istihdam edilen erkek sayısı 1.1 milyon kişi, iş başında olan sayısı ise 1.9 milyon kişi düştü. Kadınlarda bu sayılar, sırasıyla, 0.6 milyon kişi ve bir milyon kişi oldu.”

‘HASAR TESPİTİ YAPILAMIYOR’

İktisatçı Yükseler, çalışmasında, ücretsiz izin ve kısa çalışma ödeneği uygulamasından yararlanan kişilerin istihdamda gösterilmesinin yanı sıra, kişilerin iş bulma ümidini kaybetmesi ve iş aramamasının etkisiyle işgücüne katılım oranının düşmesinin, özellikle 2020 yılında resmi işsizlik oranını anlamsız hale getirdiğini ifade etti. Yükseler, “Son yıllarda TÜİK tarafından açıklanan resmi işsizlik oranlarının, istihdamda yaşanan kayıplar dikkate alındığında, işgücü piyasasındaki asıl sorunu açıklamakta yetersiz kaldığı görülmektedir” dedi.

Turizm sektöründe istihdam verilerinin çelişkili olduğu öne süren Antalya Milletvekili Çetin Osman Budak da, TÜİK ve SGK verileri arasında 520 bin fark bulunduğu, bu nedenle de hasar tespitinin yapılamadığı ifade etti. CHP’li Budak, geçen seneye göre gelirinin yüzde 70’ini kaybeden turizm sektöründeki istihdama yönelik devletin resmi verilerindeki çelişkiyi TBMM gündemine taşıdı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk’un yanıtlaması talebiyle soru önergesi veren Budak, “Tarihinin en kötü krizini yaşayan turizm sektörünün geçen sene ilk dokuz ayda 26 milyar dolar olan geliri, bu sene 8 milyar dolara kadar geriledi. Sektörde yaşanan istihdam kayıpları ise devlet kurumlarının açıkladıkları çelişkili veriler nedeniyle tam olarak tespit edilemiyor” ifadelerini kullandı.

TÜİK VE SGK FARKI YARIM MİLYON

Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri alanında istihdam edilen kişi sayısında TÜİK ve SGK verileri arasında çok büyük farklar olduğuna dikkat çeken Budak, şunları söyledi: “TÜİK’e göre, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri alanında istihdam edilen çalışan sayısı 1 milyon 513 bin. Aynı dönem için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından açıklanan verilere göre, konaklama sektöründe 320 bin, yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri sektöründe 683 bin olmak üzere toplamda 983 bin kişi istihdam ediliyor. Arada 520 bin kişi gibi azımsanamayacak bir fark var. SGK verileri kısa çalışma ödeneğinden faydalanan veya ücretsiz izne çıkarılan çalışanları da içeriyor. Kaç işçinin fiilen çalıştığı belli değil. İktidar çelişkiye düşmek pahasına da olsa gerçekleri gizlemeye çalışıyor. Nasıl şeffaf açıklanmayan vaka verileri turizm sektörünün zararlarını artırdıysa, çelişkili veriler de özellikle istihdamda yaşanan kayıpların tespitini imkânsız hale getiriyor.”

KAYIP 2016’NIN İKİ KATI

Türkiye konaklama sektörü son 10 yılda iki büyük kriz yaşadı. 2016 ve 2020 krizlerinde, turist ve gelirde yaşadığı kadar insan kaynaklarında da büyük kayıplar veren konaklamada, 2020’de 2016’nın iki katını aşan düşüşler görüldü. Çıkış nedenleri çok farklı olan iki krizden ilki; büyük oranda Rusya olmak üzere, ana pazarlarda yaşanan gerilemenin ardından yaşandı. 2020’de yaşanan Kovid-19 salgını ise küresel ölçekte bir sağlık endişesi idi ki tüm bölgeler turizm istihdamında büyük kayıplar verdi. Turizmdatabank.com’un SGK verilerinden derlediği bilgilere göre; Türkiye konaklama sektörü 2016 krizinde ay başına 50 binden fazla çalışanı kaybederken, en yüksek istihdam kaybı ve işsizlik Mayıs-Ekim 2020 döneminde ortalama 75-80 bine çıktı. Diğer yandan 2020 yılı Kovid sürecinde oteller, ay başına ortalama 85 bin istihdam kaybederken, en fazla işsizlik Nisan-Ekim 2020 döneminde oldu. Mayıs-Ekim dönemindeki ortalama işsiz sayısı da 130-135 bine yükseldi. Böylece istihdam kaybı 2016 krizinin neredeyse iki katına çıkmış oldu.