İşveren, ücret artışı yapmak yerine işçinin Bireysel Emeklilik Sistemi (BES ) planına katkı payı ile destek yaparsa bu da işverene ek bir maliyet çıkmadan teşvik ediliyor

Kıdem tazminatı yerine Bireysel Emeklilik Sistemi (2)
Konuya teşviklerle devam edelim.
İşveren, ücret artışı yapmak yerine işçinin Bireysel Emeklilik Sistemi (BES ) planına katkı payı ile destek yaparsa bu da işverene ek bir maliyet çıkmadan teşvik ediliyor. Eğer işverenin katkı payı, ödemenin yapıldığı aydaki brüt ücretin yüzde 15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarım geçmezse, ticari kazançtan indirimle vergi dışı kalıyor. İşverenin katkı payı, asgarî ücretin yüzde 30’unu geçmezse, kamusal sosyal güvenlik primine esas kazancın dışında bırakılıyor. Bugün yaşam standardın eriyecek, ama paran da BES fonları üzerinden sermayeyi besleyecek, fena mı? Sevap yahu! Hele de İslamî BES olursa, helalinden hani! Sisteme yatırılan anapara stopaja tabiydi. Vergi İdaresi, anapara üzerinden vergi almayı bıraktı, sadece getiri üzerinden vergi alınıyor sistemden çıkılırken. Teşvik bol kepçe yani! Etkisi de oluyor hani. Son 10 yılda 4 milyon kişi sisteme girerken, son 1 yılda bu rakam 1 milyon kişi olmuş. Bir sağlık sigortanız vardı diyelim, bir de BES yaptırdınız. Ama ciddi bir risk ile karşılaşınca yaşam standardınız düşerse? Üzülmeyin, eğer ‘yaşam riskleri sigortası’diye üçüncü bir sigortanız daha var ise! Sigorta şirketinin reklamı şöyle: Sağlık ve BES’in tamamlayıcısı Yaşam Riskleri Sigortası. Şimdilik bu kadar sigorta yeter diyelim de, sigortanız atmasın! BES seçimi BES, bir bireysel tasarruf ve finansal yatırım sistemidir.
Bu sistemde yatırımcı yatırımını bir yatırım fonuna veya fon sepetine yatırmakta ve riskini çeşitleme yoluyla azaltmaktadır. Yatırımcı vade-risk-getiri (VRG) üçgenine ait tutumu bağlamında bir seçim yapacak, bir bireysel emeklilik şirketince yönetilen bir emeklilik yatırım fonuna katılımcı olarak katılacaktır. Bu seçimin sonuçlarına ilişkin sorumluluk tümüyle yatırımcıya aittir. Katılımcı, fonların başarısına göre, birikimlerinin fonlar arasındaki dağılımını yılda 6 kez, emeklilik plamnı yılda 4 kez değiştirebilmek hakkına sahiptir. Yatırımcı emeklilik şirketini ilk defada iki yıldan sonra, sonraki seferlerde yılda bir değiştirebilir. Bu işler için, bireye işlevsel yani finansal okuryazarlık (finansal piyasalar ve yatırım araçları ve süreçleri hakkında bilgi ve bu bilgiyi kullanabilme yetisi) gerekir. Ayrıca ‘bireysel finansal yatırım danışmanlığı’ hizmeti de alabilir. BES fonlarında gidişat 2003’den beri 10. yılında BES’in Türkiye’deki durumuna 15.11.2013 rakamları itibariyle bir bakalım: BES dizgesinde sunulan fon sayısı 250. Katılımcı sayısı 3.967.354 kişi (yıl sonu için beklenen rakam 4,2 milyon kişi). Katılımcıların toplam fon tutarları 25 milyar TL.’nin çok az üstünde (yıl sonu için beklenen rakam 27-28 milyar TL.). Emekli olanların sayısı ise 6.800 kişi dolaymda. ING Emeklilik’ten J. de Vries pazarı şöyle tanımlıyor:
SGK kayıtlarında 18 milyon insan, 0-54 yas öbeğinde ise 38 milyon insandan bahsediyoruz. 38 milyon kişinin mutlaka sosyal güvenlik ihtiyacı var. O yüzden mutlaka kamusal sosyal güvenlik dışında bir sosyal güvenlik imkanı sunacak bir sistem kurulması lazım. İşte BES de bunun için tasarlandı. 2023’de fon büyüklüğünde 300-350 milyar TL. fon büyüklüğüne, 11,3 milyon katılımcı sayısına ulaşılması bekleniyor.
Ak Portföy’ün çalışmasına (2012) göre, BES sistemine yapılan yatırımın tasarruf mevduatına göre oranları da ilginç. Oran Şırnak’ta yüzde 9,76 iken, İstanbul’da yüzde 5,09. Acaba Şırnak’da insanların finansal okuryazarlık düzeyleri çok mu yüksek? Acaba fonların getirişi nasıl? Yıl başından bu yana, 250 fondan sadece 25 tanesi enflasyonun üzerinde getiri sağlayabildi. Sektörün toplamda başarımın temel ölçüsü yüzde 10 yani! Finansal piyasanın ortalama getirişinden fazla ve de riskle indirgenmiş olarak pozitif getiri sağlayanlar yüzde kaç mı? Sus, sus! Emeklilik fonlarının tipleri de şöyle: para piyasası, uluslararası borçlanma araçları, kamu borçlanma araçları, hisse fonlar, esnek fonlar, katkı fonları, alternatif katkı fonları, emtia fonları. Not: Yazının üçüncü kısmı haftaya.