Tekgıda-lş Sendikası Genel Başkan Danışmanı Ulusal İstihdam Strateji Belgesi´nin 4 Şubat 2011 tarihinde yayımlanmasından sonra kıdem tazminatı konusu çalışma yaşamımızla ilgili en çok tartışılan konu olmuştur.

       Ulusal İstihdam Strateji Belgesi’nin 4 Şubat 2011 tarihinde yayımlanmasından sonra kıdem tazminatı konusu çalışma yaşamımızla ilgili en çok tartışılan konu olmuştur. Belge kıdem tazminatının işletmeler için önemli bir maliyet kalemi oluşturduğu, yeni istihdamları önlediği ve işletmelerde verimlilik kaybına neden olduğu görüşündedir.

       Kıdem tazminatı mevzuatımıza 1936 yılında 3008 sayılı iş Yasası ile girmiş ve yıllar boyunca bazı değişikliklerle günümüzde 1475 sayılı yasanın 14. maddesi, 4857 sayılı İş Yasası’nda saklı tutularak varlığını sürdürmüştür.

       Kıdem tazminatının varlık nedeni başlangıçta işten çıkarmalarda işçinin geçim güvencesi olarak düşünülmüştür ama aslında kıdem tazminatının işçinin bedensel ve ruhsal yıpranmasının karşılığı olduğu gerçeği açık olarak vurgulanmamıştır. işveren nasıl sermayesinin ve üretiminin artı değerinden pay alıyorsa o artı değeri üreten emeğin yıpranma payının kıdem tazminatı ile de ifade edildiği gerçeğini unutmamak gerekir.

İş yasası

       İşverenler ve Çalışma Bakanlığı 4447 sayılı yasa ile işsizlik sigortasının kurulduğunu ve böylece işten çıkarılacak işçiye geçim güvencesi verildiğini ayrıca, 4857 sayılı iş yasasının 18-24. maddelerinin işçiye çalışma güvencesi verdiğini ve bu nedenlerle kıdem tazminatının öneminin göreceli olarak ortadan kalktığı görüşündedirler. Strateji belgesinde vurgulandığı gibi OECD ülkeleri arasında en katı ve en yüksek oranda ülkemizde var olan kıdem tazminatının yeni istihdamı önlediği, işsizliğin bu nedenle de arttığı, kayıt dışının bu nedenle önlenemediği görüşünün işverenleri ve bakanlığı destekler nitelikte olduğu vurgulanmaktadır. Bu görüşlere karşı her şeyden önce işsizlik sigortasının ve iş Yasası’ndaki iş güvencesi hükümlerinin işçileri korumaktan çok uzak, cılız hükümler taşıdığını belirtmek isteriz, işten çıkarılan bir işçinin işsizlik sigortasından yararlanabilmesi için akdin feshinden önceki son 120 gün prim ödeyerek çalışmış olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olması 4447 sayılı yasanın 50. maddesinde hükme bağlanmıştır. Gene aynı maddeye göre bu koşullan yerine getirmiş olan işçiye ödenecek işsizlik sigortası ödeneği asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemeyecektir ve bu ödenek 600 gün prim ödeyenlere 180 gün, 900 gün prim ödeyenlere 240 gün ve 1080 gün prim ödeyenlere de 300 gün ödenecektir.

       İşçi örneğin 4000 TL tutarındaki ücreti üzerinden prim ödese de, asgari ücret üzerinden prim ödese de alacağı işsizlik ödeneği asgari ücretin yüzde 80’ni yani asgari ücret brüt 837 TL olduğuna göre 706 TL’yi geçemeyecektir, işsizlik ödeneği fonunun 53 milyar TL’ye ulaştığını düşünürsek, işçiye ödenecek paranın ne kadar komik ve ödeme süresinin ne kadar az olduğu ortaya çıkacaktır.

       İş Yasası’ndaki hükümlerin bugün işten çıkarılan işçilere bir güvence sağlamadığı açıktır. Yasa hükmüne rağmen işe iade davaları iki yıla kadar uzamaktadır. Bu iki yıl içinde işçi dava sonucunu bekleyerek yaşamını nasıl sürdürecektir? Dava yolunun pahalı olduğu, sürecin çok uzun olduğu gerçeği düşünülürse, kıdem tazminatını kaldırmak için ileri sürülen bu dayanağın da havada kaldığı unutulmamalıdır.

       İşsizlik ödeneği prim ödenen ücretin yüzde 80’i oranına, yararlanma süresi de daha uzağa çekilmeden, yargı reformu yapılarak işe iade davalarının yasada öngörüldüğü gibi dava ve temyiz süresi olan üç ayda sonuçlandırılmadan işverenlerin ve bakanlığın görüşleri inandırıcı olamaz. Bu iki husus sağlansa bile işçinin işyerinde tükettiği yılların karşılığı olarak kıdem tazminatı mutlaka varlığını sürdürmelidir.

Kıdem tazminatı fonu

       4857 sayılı yasanın geçici 6. maddesi bir kıdem tazminatı fonunun kurulmasını öngörmektedir. Eğer bu fon kurulursa yürürlük tarihinden sonra işe girecek işçileri kapsayacaktır. Kurulacak fon çalışma barışını büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır, işçi geçmiş uygulamaya oranla çok daha düşük miktarda kıdem tazminatı alabilecektir, işverenler kıdem tazminatı ödeme baskısından kurtulacakları için diledikleri gibi işçi çıkaracak, sendikalaşmayı önemli ölçüde önleyebilecek, sendikaların üye sayısı iyice dibe vuracak, sendikalı sendikasız ve kayıt dışı tüm işyerlerinde işverenlerin sınır tanımaz, mutlak egemenliğini sağlayacaktır. Kıdem tazminatını kaldırma girişimleri karşısında örgütlü işçi kesiminin çok şiddetli tepkisi sokaklara yansıyacak ve çalışma barışı büyük bir yara alacaktır, işverenlerin ve bakanlığın bu konuda çok dikkatli davranması, * işçinin insan yanını yok sayan katı ve acımasız bir tutum içine girmemesi gerekir.