Tayfun Ünal, temaslı olduğu için karantinaya gönderilen ve ücreti kesilen işçilerden yalnızca biri. Kayseri’de Kumtel Fabrikası’nda çalışıyor. Yaklaşık bin 500-2 bin kişinin çalıştığı fabrikada çok sayıda vaka çıkmış. Ünal, "Tam vaka sayısını bilmiyorum ama karantinaya gönderilen çok sayıda işçi var. Ustabaşıyla geçen gün konuştuğumda 60 kişinin daha karantinaya alındığını söyledi" diyor. 

 

"Ücret kesintisinden korktuğu için temaslı olduğunu saklayan arkadaşlar da oluyor" diyen Ünal, kendi yaşadıklarını ise şu sözlerle anlatıyor: 

 

"Benim yanımda çalışan arkadaş karantinaya alındı. Ertesi gün işe geldiğimde ustam benden test yaptırmamı istedi. Ben de test yaptırdım. Negatif çıktı ama 14 gün karantina kararı verildi. Beni eve gönderdiler, 14 günlük rapor yazıldı. Rapor bitince fabrikaya gittiğimde ustam bu kez ‘Ortada bir şey yok, sen neden gittin ki?’ dedi. İşi yokuşa sürdü. 14 gün izin yapmış oldum, ücretimi alamadım; ama fabrikada sorun çıkarmasınlar diye sesimi çıkarmadım." 

 

 

Tayfun Ünal gibi binlerce işçinin ücretinden yapılan bu kesintiler yasal mı? İş Başmüfettişi Şeref Özcan, öncelikle İş Kanunu’nun ‘yarım ücret’ başlıklı 40’ıncı maddesine dikkat çekiyor. Bu maddede "zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödeneceği" belirtiliyor. Ancak yarım ücret ödemeyen işverenlerin sayısı da epey fazla. Öte yandan Özcan’a göre, Covid kaynaklı karantinaların zorlayıcı sebep olarak değil, işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbiri olarak değerlendirilmesi ve işçinin ücretinden hiç kesinti yapılmaması gerekiyor. 

 

 

Özcan, BirGün’e yaptığı değerlendirmede, sigortalı işçilere Covid-19 kaynaklı sağlık sorunları veya tedbir amaçlı karantina nedeniyle sıhhi rapor verildiyse, işçinin geçici iş göremezlik ödeneği almasının söz konusu olacağını söylüyor. SGK’nin hukuka aykırı bir genelgeyle Covid’i meslek hastalığı olarak tanımlamaması ise işçilerin sürekli iş göremezlik ödeneği almasını engelliyor. 

 

Peki ya sigortalı işçi sıhhi bir rapor olmaksızın karantinaya alındıysa? Bu durumda karantina kararının kaynağına göre farklı değerlendirmeler yapılması gerektiğini belirten Özcan, şöyle konuşuyor: 

 

"Öncelikle işçinin tedbiren karantinaya alınması uygulamasının, işyerinde görülen Covid vakalarından kaynaklı olarak bir işveren iradesi ile gerçekleştirilmiş olması mümkün. İşçi sağlığı ve iş güvenliği (İSİG) açısından her türlü tedbiri almakla yükümlü bulunan işverenlikçe, Covid riskine yönelik olarak böyle bir tedbir uygulaması benimsenmiş olabilir. Bu durumda İSİG tedbirlerinin maliyetinin işçilere yansıtılamayacağı (İş Sağlığı ve Güvenliği Kuralı madde 4.4) genel kuralı da dikkate alındığında, işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapılması mümkün değildir. 

 

Gerçekten de işverenin bu şekilde işçiyi karantinaya ayırması, zorlayıcı sebeple işin durması değil, işçi sağlığı ve iş güvenliği kapsamında alınan bir tedbirdir. Nitelim makul şüphe (işyerinde Covid vakasının görülmesi, Covid’li işçiyle temas vb.) olmasına rağmen işverenin aksi bir yaklaşımla işçiyi karantinaya ayırmaması gibi bir durum, işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatı gereğince mümkün olmadığı gibi, yasa uyarınca idari yaptırıma konu olabilir." 

 

 

İşçiler yalnızca patronun değil, herhangi bir sağlık biriminin veya diğer idari makamların kararma bağlı olarak da tedbir karantinasına gönderilebiliyor. Bu işçilerin ücretleri kesilebilir mi? 

 

Bu durumda işçinin işe devam etmesinin hem kendisinin hem de diğer işçilerin sağlığı açısından kabul edilebilir olmadığına dikkat çeken Özcan, "Bu nedenle bu tür karantina uygulamalarının da İSİG tedbiri olarak kabul edilmesi gerekiyor" diyor ve ekliyor: 

 

"Ayrıca bu gerekçeye bağlı karantina uygulamaları, işçi açısından ‘ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu bir duruma bağlı olarak çalışmaktan kaçınma’ hakkının (İSG Kanunu madde 13/3) derhal kullanılması anlamına gelir. Bilindiği üzere, çalışmaktan kaçınma hakkının derhal kullanılması durumunda, ücret de dahil olmak üzere işçinin herhangi bir haklanın kısıtlanması yasa yoluyla engellenmiştir. Bu nedenle karantina uygulaması, bir kamu otoritesinin iradesine bağlı olarak gelişmiş olsa da zorlayıcı sebeple işin durması değil, İSİG kapsamında çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılması olarak değerlendirilmeli ve işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapılmamalıdır." 

 

O halde neden karantinaya gönderilen işçilere ücret ödenmiyor? Özcan’a göre bu sorun, işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunun üzerinden atlanarak konunun çalışma yaşamının ‘olağan’ dönemleri çerçevesinde değerlendirilmesinden kaynaklanıyor: "Oysa Pandemi, sadece işyerleri için değil, tüm insanlık açısından olağanüstü bir durum. Olağanüstü süreçlerin ise olağan dönemlere göre daha özenli olarak değerlendirilmesi gerekir. Böylesi özel dönemlerde, çalışan ve ailesi, hatta yakın çevresi açısından ücret sürekliliğinin sağlanması son derece önemli. Bu nedenle konuyla ilgili mevzuat işçi hakları açısından daha geniş değerlendirilmeli. Covid kaynaklı karantina uygulamalarının zorlayıcı sebep olarak değil, işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirleri kapsamında değerlendirilmesi işçinin lehinedir." 

 

 

İş başmüfettişi Şeref Özcan, sonuç olarak Covid kaynaklı karantina uygulamalarında işçinin ücretinden kesinti yapılmasının hukuka ayları olduğu belirtiyor. Öte yandan özellikle sendikasız işyerlerinde aksi durumlarla sık sık karşılaştıklarını ifade ediyor. Bu nedenle sendikalı olmanın önemli olduğunu vurgulayan Özcan, "Ayrıca Covid kaynaklı karantina uygulamalarına bağlı olarak ödenmemiş olan ücretler açısından yargı yoluna başvurulabilir, bunun önünde bir engel bulunmuyor" diyor.