Çalışanlar daha çok yaz aylarında yıllık izin kullanmayı isterken, birbirleriyle ve işverenle sıkıntı yaşayabiliyorlar. Ancak gözden kaçan ‘yıllık izin kurulu’ mekanizması işçi sayısı 100’den fazla olan şirketlerde bu duruma çare olabilir.

Yaz aylarının gelmesiyle birlikte yıllık izin kullanmaya yönelik talepler artmaya başladı. Çalışanların taleplerinin birbirleriyle ve işverenin ihtiyaçları ile uyumlulaştırılması ise sorunların başında geliyor.

Çalışanlar seyahatin yoğun olduğu yaz aylarında yıllık izin kullanmayı isterken, işverenler üretimin azaldığı dönemlerde kullandırmaya yönelebiliyor. Aynı işle ilgilenen işçilerin aynı anda yıllık izin kullanmaya yönelik talepleri de gelebiliyor.

Bugüne kadar sıklıkla belirtildiği üzere yıllık izin kullanımında esas olan konunun işverenin yönetim hakkı kapsamında yer alması ve işverenin işçiyi tek taraflı olarak yıllık izne gönderebileceğiydi.

Ne var ki; bu yönetim hakkının da sınırlandırıldığı bazı durumlar var. Bunların başında yıllık iznin bölünerek kullandırılacak olması halinde işçinin onayının zorunlu olması ve bölünerek kullandırımında işverenin tek taraflı olarak yıllık izne gönderememesidir. Diğeri ise genellikle gözden kaçan, İş Kanunu’nun kurduğu bir katılım mekanizması olan yıllık izin kurullarıdır.

Nasıl işliyor?

Yönetmeliğe göre, işçi sayısı 100’den fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen1, işçileri temsilen 2 kişi olmak üzere toplam 3 kişilik izin kurulu kurulur. Yönetmelikte işyeri baz alındığından işverenin farklı işyerlerindeki çalışan sayısı toplamına göre değil, her bir işyerindeki çalışan sayısı ayrı değerlendirilerek yıllık izin kurulu kurma yükümlülüğü belirlenmelidir.

Yıllık izin kurullarının başlıca görevi işçilerin izin kullanacağı dönemleri belirleyen izin çizelgelerini hazırlamaktır. Kurul bu görevi yerine getirirken, işçilerin izin kullanma isteklerini dikkate alacak ve fakat çizelgeleri hazırlarken işçilerin kıdemlerini, izni belli bir dönemde kullanmak bakımından içinde bulundukları zorunluluk veya engellerini, işin aksamadan yürütülmesini ve işçi sayısını göz önünde bulunduracaklardır. Hazırladıkları çizelgeleri nihai olarak işverenin onayına sunacaklardır.

Aynı zamanda şikâyet makamı

Yıllık izin kurulu yıllık izin çizelgelerini hazırlamak dışında işçilerin yıllık izin hakları ile ilgili dilek ve şikâyetlerini inceleyerek sonucunu işverene ve ilgili işçiye bildirmek ve her yıl ücretli izinlerin daha yararlı geçirilebilmesi için kamplar ve geziler düzenlemek, bu konuda alınması mümkün olan tedbirleri araştırmak ve işverene tekliflerde bulunmakla yükümlüdür.

Belirtilen ikinci yükümlülük çoğunlukla yerine getirilmemektedir. İşveren izin kurulunun çalışmaları için gerekli yer, eleman, araç ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür.

Ne zaman toplanır?

İzin kurulu çizelgelerin hazırlanması sırasında ve gerektikçe başkanın çağrısı ile iş saatlerinde toplanır. Çizelgelerde yaptığı değişikliklerin, makul süre önceden yapılması gerekli. Çünkü işçinin ani değişikliklerle planlarının bozulması da yıllık izin kurulunun amacına aykırı olacak, işverenin yönetim hakkının kötüye kullanılması anlamına da gelebilir.

İŞVERENİN YÖNETİM HAKKINI SINIRLAR MI?

Yıllık izin kurulları yukarıda belirtildiği üzere, seçilen işçi üyeleri vasıtasıyla işçilerin yönetime katılmalarını sağlar ve yönetime katılımın örneklerinden birini oluşturur.

İşçilerin yönetime katılımları ise hem çalışma barışının sağlanmasında hem de verimlilik artışında önemli bir yöntemdir. Seçim ve kurulun işletilmesi düzgün yapılabilirse çalışanların yıllık izne yönelik şikayetleri önemli ölçüde azalacak, işyerinde yıllar itibariyle hukuka aykırı yıllık izin birikiminin önüne geçilebilecek, işveren açısından da iş sözleşmesinin sona ermesinde yüklü ücret ödemeleri engellenebilecektir.

Onay gerekiyor

Tüm bu faydalarına rağmen yıllık izin kurullarının hazırladıkları çizelgeler işverenin onayına tabidir. Buradan hareketle yıllık izin kurullarının işverenin yönetim hakkını ortadan kaldırmadığı, nihai kararın işverende olduğu açıktır. Fakat yönetim hakkını ortadan kaldırmasa da kurulun yapacağı objektif değerlendirmeler, işverenin yönetim hakkını kötüye kullanması bağlamında sınırlayıcı olacaktır.

Yıllık izin kurulları çizelgelere uygun yıllık izin kullandırma zorunluluğu getirmese de en azından şirket kültürü olarak, yıllık izinlerin ait oldukları dönemlerde kullandırılmasını yerleşik hale getirebilecektir. Yukarıda belirtildiği üzere bölünerek kullandırımda işçinin onay şarttır, kurulun bulunması ve düzgün işletilmesi bu onayın alınmasını da kolaylaştıracaktır. Dolayısıyla yıllık izin kurulları yönetim hakkını doğrudan sınırlandırmasa da dolaylı olarak sınırlandırmaktadır.

KİMLER KATILABİLİR?

Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir.

Asil üyelerin yokluğunda yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır. Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul üyeleri görevine devam eder.