Tekstil, ayakkabı ve otomotiv gibi sektörlerde artan ithalat rakamlarına paralel şirket kapanmaları ve istihdam kaybının artması ekonomi yönetimini harekete geçirdi. Kıymetli madenler ithalatına ek mali yükümlülük getirilirken benzer hazırlığın otomotiv, tekstil ve ayakkabı için de yapıldığı belirtildi.

Geride bıraktığımız yıl dış ticaret açığı 109 milyar dolara yükselerek Cumhuriyet tarihi rekoru kırdı. 2023’ün ilk yarısında ise açık, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,7 artarak 61 milyar 235 milyon dolara yükseldi. Söz konusu gelişme 99 bölümden oluşan dış ticaret fasıllarına da yansıdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2021’de 50 olan dış ticaret açığı veren fasıl sayısı 2022’de 52’ye çıkarken bu yılın ilk yarısında ise söz konusu rakam 53’e yükseldi. Tekstil, ayakkabı, kıymetli madenler ve otomotiv gibi birçok sektörde artan ithalat rakamlarına paralel olarak şirket kapanmaları ve istihdam çıkışının artması ekonomi yönetimini ithalatı önleyici politika arayışına itti. Söz konusu hazırlık kapsamında önceki gün altın ithalatına yüzde 20 ek mali yükümlülük getirilirken benzer hazırlığın tekstil ve ayakkabı sektörü için de yapıldığı belirtiliyor.

27. fasılda açık ikiye katlandı

Uluslararası ticarete konu edilen ürünlerin sınıflandırılmasında, armonize sistemin sınıflandırma kuralları ve ilkeleri esas alınıyor. Armonize sistem, 21 bölüm ve 99 fasıldan oluşuyor. TÜİK verilerine göre bu yılın ilk yarısında söz konusu 99 fasıldan dış ticaret açığı verenlerin sayısı 53’e yükselmiş durumda. Söz konusu rakam 2021’de 49’du. Her ne kadar açık veren fasıl sayısında yaşanan artış sınırlı gibi görünse de dış ticaret açığında Cumhuriyet tarihi rekoru kırılması, tekstil ve ayakkabı gibi birçok sektörde istihdam kaybının 100 binleri aşmasına yol açtı. TÜİK rakamlarına göre, bu yıl ilk yarıda en fazla dış ticaret açığını 29 milyar dolar ile 27. fasılda yer alan mineral yakıtlar verdi. Söz konusu fasıl 2021’de 42 milyar dolar ve 2022 sonunda da 80 milyar dolar açık vermişti.

Açığın yüzde 20’si altından

Mineral yakıtları 12,7 milyar dolar ile 71. fasılda yer alan kıymetli madenler faslı izledi. Kıymetli ve yarı kıymetli madenler faslı en son 2021’de 3,8 milyar dolar fazla verdikten sonra 2022’den itibaren eksiye döndü. Altın ticaretine konu olan fasıl, geçen yılın tamamında 13,7 milyar dolar açık verdi. Faslın açığı bu yıl ilk yarıda da 12,7 milyar dolar olarak gerçekleşti. 71. fasıl, ilk yarıda 61 milyar dolar olarak gerçekleşen dış ticaret açığının yüzde 20’sini tek başına gerçekleştirmiş oldu. Gelişme üzerine önceki gün Cumhurbaşkanı kararıyla altın ve altın ürünleri ithal edenlere yüzde 20 ek mali yükümlülük getirildi. Yine TÜİK verilerine göre, kıymetli madenleri 72. fasılda yer alan demir çelik, 84. fasılda yer alan kazanlar, makinalar, 85. fasılda yer alan elektrikli makine ve cihazlar izledi. Geçen yıldan bu yana gerek iç piyasa gerekse uluslararası arenada yaşanan gelişmeler birçok sektörde de ilk kez dış ticaret açığı verilmesine yol açtı. Bu sektörlerin başında da tekstil sektörü geliyor. Uluslararası ticaret sistemine göre tekstil sektörü, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 58 ve 59. fasıllardan oluşuyor. 56 ve 58’in dışında kalan tüm fasıllar, bu yıl ilk yarıda toplamda 763 milyon dolar açık verdi. Gelişmelere paralel olarak son bir yılda sektörde 586 şirket kapanırken istihdam kaybı 116 bini aştı. Bakanlığın bu nedenle harekete geçtiği belirtilirken 16 Ağustos’ta sektör temsilcileri ile bir araya gelineceği ve ithalatı zorlaştıracak önlemler alınacağı dile getiriliyor.

AYAKKABIYA DA EK VERGİ GELİYOR

İlk kez açık veren sektörlerden biri de 64. fasılda yer alan ayakkabı oldu. Haziran ayına kadar sürekli dış ticaret fazlası veren sektörde geçen yıl kasım ayında başlayan bozulma, bu yıl dış ticaret açığına dönüştü. Kapasite kullanım oranlarının yüzde 40’lar seviyesine gerilediği sektörde günde 5-10 bin çift üretim yapan büyük üreticilerin kapısına kilit vurduğu belirtiliyor. Sektör temsilcilerinin verdiği bilgilere göre bakanlık ithalatı zorlaştıracak ek mali yükümlülük hazırlığı içinde ve önümüzdeki günlerde ayakkabı sektöründe de gümrük verileri artırılacak.

GIDA SEKTÖRÜ AÇIK VERMEYE BAŞLADI

Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) 6 aylık dış ticaret verilerini açıkladı. Buna göre sektör yılın ilk 6 ayında 12,23 milyar dolar ihracat, 12,46 milyar dolar ithalat yaptı. Geçen yılın ilk 6 ayında 1,7 milyar dolar fazla veren dış ticaret dengesi, bu yıl aynı dönemde 230 milyon dolar dış ticaret açığı verdi. TGDF Başkanı Demir Şarman, konuyla ilgili “Yapısal bazı sorunlarımızı hızla aşarak, küresel ekonomiden aldığımız payı nasıl artırabileceğimizi ve büyümeyi nasıl artırabileceğimizi düşünmeliyiz” ifadelerini kullanmıştı.

2 yılda 4 fasıl daha eksiye geçti

2021 yıl sonu ile kıyaslandığında bu yılın ilk yarısında 99 fasıldan 4’ünün dış ticaret fazlasından açığa geçtiği görülüyor. TÜİK verilerine göre söz konusu fasıllar 71. fasılda yer alan kıymetli madenler, 42. Fasılda yer alan deri ve saraciye, 41. fasılda yer alan ham postlar ve 55. fasılda yer alan sentetik ve suni devamsız lifler olarak sıralandı. Verilere göre 71. fasılda 2021’de 3,8 milyar dolar olan fazla, bu yıl ilk yarıda 12,7 milyar dolar açığa, 42. fasılda 60 milyon dolar olan fazla 57 milyon dolar açığa, 41. fasılda 42 milyon fazla 68 milyon dolar açığa ve 55 fasılda 35 milyon dolar olan fazla 13 milyon dolar açığa dönüştü.

2000 cc üstündeki otomobile ÖTV artışı

En fazla ihracata yapan ve 87 fasıl kodunda yer alan motorlu araçlar ve aksamı, parçalarında da son dönemde dış ticaret, ithalat lehine gelişiyor. Sektör bu yıl ocak ve şubat aylarında dış ticaret fazlası verirken söz konusu değer mart ve nisan aylarında eksiye döndü. Haziranda fazla veren sektör temmuz ile birlikte yeniden eksiye döndü ve 2,4 milyar dolar ihracata karşılık 3,4 milyar dolar ithalat ile aylık dış açığı 961 milyon dolara yükseltti. İthalatı frenlemek amacıyla Bakanlığın 2000 cc ve üzerindeki otomobiller için ÖTV artışını öngören bir çalışma hazırlığında olduğu öğrenildi.