Yıllık izin kullanımında işçinin çalışma süresinin bir yılı aşması gerekiyor. Fakat bu süre dolmadan da yıllık izin kullanmak bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkabiliyor.

Çoğunlukla işçinin talebi olsa da işveren de izin dönemini ayarlamak için avans izin kullandırma talebi ile işçiye gidebiliyor. Avans izin kullanımı, hak henüz doğmadığı için karşı tarafın onayını gerektiriyor. İki taraftan birisi tek taraflı olarak avans izin kullanmaya veya kullandırmaya zorlayamıyor. Ne zaman avans izin kullanımı söz konusu olur?

İşçi 1 yılı doldurmadıysa…

İş Kanunu işçilere işyerinde bir yılını doldurmadan yıllık izin kullanma hakkı tanımıyor. İşçi bir yılını doldurduktan sonra ikinci yılı içinde hak kazandığı yıllık izni Kanunun öngördüğü sisteme uygun şekilde kullanmak zorunda. İş Kanunumuza göre; bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, on beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez. Belirttiğimiz gibi bu süreler asgari sürelerdir. İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere ise 20 günden az izin verilemez.

Yönetim hakkı var

Yıllık iznin kullanımında Kanun sadece süreleri değil, bunların ne şekilde kullanılabileceğini de düzenliyor. Bütün işyerleri için öncelikli ilke hak kazanılan yıllık iznin ilgili olduğu yılda kullanılması ve tamamen tüketilmesi. Çünkü amaç işçinin dinlendirilmesi olduğundan yıllık iznin tamamen kullandırılması düzenlenmiş durumda. Hatta bunu sağlamaya yönelik işverene tanınan önemli bir hak var, o da işverenin yıllık iznin tamamını kullandıracağı durumlarda, işçiyi yıllık izin kullanmaya zorlayabilmesi. Yıllık izin bölünmeyecekse, işçi yıllık iznin ait olduğu dönemi aşmamak şartıyla zorla izne çıkartılabiliyor. Bununla birlikte işveren yıllık izni bölerek kullandıracaksa, işçi ile hem kullanılacak dönem hem de süreler konusunda anlaşması gerekiyor. Çünkü yıllık iznin bölünmesi tarafların anlaşmasına bağlı. Yıllık iznin bölünmesi de sınırsız bir hak değil, bir parçasının kesintisiz 10 gün olarak kullandırılması zorunlu. Geriye kalan süreler bölünebiliyor.

Avans izin mümkün

Bir yılını doldurmamış işçilerden gelen izin taleplerinde işverenler çalışan memnuniyeti adına avans izin kullandırma yoluna gidebilmektedir. İşverenin işçiye peşinen yani bir yılı doldurmadan yıllık izin vermesi mümkündür.

Bu uygulama tamamen işverenin inisiyatifinde. Bir yılı dolmadan işçisine izin veren işveren, işçisi bir yıl dolmadan işten ayrılırsa bu sürelere ilişkin ödediği ücretleri geri alma imkanının bulunup bulunmadığı tartışmalıdır. Yargıtay yakın tarihli verdiği bir kararında, “İşverenin işçiye kullandırdığı yıllık ücretli iznin hak edilenden fazla olduğu öne sürülerek karşılığında parasal iade talep etmenin yasal bir dayanağı yoktur.” şeklinde hüküm kurdu. Karar doğrultusunda düşünüldüğünde işverenlerin ileride hak kazanılacak izinden düşürülmek şartıyla kullandırdığı avans izin uygulamasından vazgeçmeleri muhtemeldir. Çünkü avans izin uygulamasında amaç ek bir izin hakkı yaratmak değil, işçinin ihtiyacını göz ederek hak edilecek izni belirli sınırlarla erken kullandırmaktır.

İşverenin avans izin kullandırma yönündeki talebi ise ancak işçi tarafından kabul edilirse hayata geçebilecektir. İşverenin tek taraflı olarak işçiyi avans izin kullandırmaya zorlaması ise hukuka aykırı kabul edilerek, işçinin bir yılı doldurduğunda elde edeceği izinden eksiltme yapılamayacağı sonucuna ulaşılabilecektir. İşverene tek taraflı avans izin kullandırma hakkı Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği’nin 10. Maddesinde sadece Nisan ayı başı ve Ekim ayı sonu arasında toplu izin kullandırma durumunda tanınmıştır.

Uygulama desteklenmeli

Yargıtay kararında fazladan kullandırılan iznin parasal iadesinin talep edilmesinin yasal dayanağı olmadığını ifade etmiştir. Bununla birlikte avans izin, kötüye kullanılmadığı sürece temelinde işçinin lehine olan bir uygulamadır. Bu bağlamda taraflar arasında kurulan sözleşme veya geçerli olarak yürürlüğe konulmuş sözleşme eki niteliğinde bir belgede avans izin şartları belirtilmiş, işçinin bunu kabul ettiği açıkça anlaşılabiliyorsa, işverenin bu belgeye dayanarak işçiden kullandırdığı avans iznin erken sona erme nedeniyle karşılığının istenmesine olanak tanınması yerinde olacaktır. Aksine bir tutum işverenlerin bu yönde inisiyatif kullanmalarını engelleyecektir.