İşsizlik Sigortası Fonu, devletin tartışmalı olarak el koyduğu 12.5 milyar liralık alacağının iadesini istiyor.

       İşsizlik Sigortası Fonu, devletin tartışmalı olarak el koyduğu 12.5 milyar liralık alacağının iadesini istiyor. Hazine’den 9.9 milyar liralık aktarımın, MALİye’den yasa hükmüne rağmen 2 milyar liralık vergi kesintisinin, SGK’dan da 553 milyon lirayı aşan tahakkukun iadesini isteyen fon, her üç kuruma da bu yönde ilettiği taleplerine bir türlü yanıt alamıyor. 

       Ulaştığı nakit varlığın büyüklüğü ile "dikkati çeken" İşsizlik Sigortası Fonu, devletin şimdiye kadar değişik nedenlerle el koyduğu 12.5 milyar lirayı aşan alacağını tahsil etmekte sorun yaşıyor. İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki mevcut varlığın yaklaşık yüzde 10’unu hesaplarına aktaran Hazine, Fon’un 10 milyar TL’ye yaklaşan bu alacağının iadesi talebine de yanıt vermiyor. Ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan tahakkuk alacaklarını tahsil edemeyen Fon, yargının açık karanna rağmen nema gelirlerinden vergi kesintisi yapan MALİye ile de hukuk mücadelesini sürdürüyor.

       İşsizlik fonunun nema gelirlerinden, "Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamındaki yatırımlara öncelik vermek kaydıyla" Hazineye aktarılan miktarın toplamı eylül ayı sonunda 9 milyar 916 milyon 273 bin liraya ulaştı. Eylül ayında da 124.3 milyon lira Hazine hesaplanna aktarıldı.

       Kuruluş kanununda, "fonun damga vergisi hariç her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olduğu açık hükmüne rağmen, 2006 yılında yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu karan ile bu tarihten sonraki nema gelirleri üzerinden MALİye’nin kesinti yaptığı stopaj vergisinin toplamı da 2010 yılı sonu itibarıyla 2 milyar lirayı aştı. Böylece İşsizlik Sigortası Fonu’nun kurulduğu 2000 yılından bu yana fona 7.6 milyar lira aktaran Hazine, yaptığı katkının 2 katma yakın bir kaynağa el koymuş oldu.

       Fonun tahsilat sorununu yaşadığı bir diğer kurum ise Sosyal Güvenlik Kurumu… SGK, tahakkuk eden prim alacaklarının 553 milyon liralık bölümünü dört yıldan bu yana fona ödemiyor.

1 işçiye 2 Hazine’ye

       Eylül sonunda İşsizlik Sigortası Fonu’ndan çıkışların toplamı 16 milyar 670.8 milyon lirayı buldu. Bu tarih itibarıyla işsizlik sigortası, kısa çalışma ödeneği ve ücret garanti fonu kapsamında işini kaybeden, kısa çalışma kapsamında eksik ücret alan ve işyerinden değişik nedenlerle ücret alamayanlara yapılan ödemelerin toplamı 4 milyar 609.9 milyar lira düzeyinde kalırken, Hazine’ye yapılan doğrudan aktanmlann toplamı 10 milyar liraya ulaştı. Böylece fonun asli işlevi, Hazine’nin fonlanmasının gerisinde kaldı.

İade taleplerine yanıt yok

       Fondan Hazine’ye yapılan aktarımlar, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 6. madde çerçevesinde yapılıyor. Ancak aynı mevzuat, Hazine’nin bu aktarımları iade etmesini de düzenliyor. Ne var ki, Hazine, fonun bu yöndeki yazdı talebine uzun süreden bu yana yanıt vermiyor. Fon’un faaliyetlerine yönelik bu yılın ilk üç aylık dönemini içeren bağımsız denetim raporunda bu durum şu şekilde ifade ediliyor: "Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamındaki yatırımlara öncelikli olmak üzere ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik altyapı yatırımlarının finansmanı için Fon tarafından 2008 yılında 1.300.000.000. TL, 2009 yılında 4.206.890.343,89 TL, 2010 yılında 3.695.830.449,78 TLve 2011 Mart döneminde 253.163.255 TL olmak üzere toplam m9.455.884.049 TL ödemede bulunulmuştur. Bu ödemelerin tahsilatı için Fon tarafından talep edilmesine rağmen, Hazine tarafından Fon’a bir iade ödemede bulunulmamıştır."

       Son denetçi raporunda SSK’nın 2007 yılında tahakkuk ettirdiği ancak bugüne kadar Fon’a ödemediği ana parası 553 milyon lira olan tahsilat da, ilgili dipnota şu ifadelerle yer alıyor: "Fon tarafından tahakkuku yapılıp tahsilatı yapılmayan işsizlik sigortası prim ve gecikme zammı alacakları Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’ndan talep edilmiş, ancak cevap alınamamıştır."

MALİye stopajı iade etmiyor

       Denetçi raporunda mali tablolara ait dipnotlardan bir diğerinde ise, İşsizlik Sigortası Kanununun 49. maddesinde "İşsizlik Sigortası gelirlerinin vergiye tabi olmadığı, gelirlerinden hiçbir vergi, resim ve harç kesintisi yapılamayacağı" hükmü bulunmasına rağmen, fonun varlıklarının değerlendirildiği kamu borçlanma kağıtlarından ve mevduat faizinden elde edilen gelirlerden stopaj kesintisi yapıldığı vurgulanarak şu değerlendirmeye yer veriliyor: "Konu ile ilgili olarak Türkiye İş Kurumu tarafından vergi mahkemelerinde açılan davalar sonucunda; mahkeme kararları İşsizlik Sigortası Fonu menkul sermaye iratlarına uygulanan gelir vergisi vergilendirme işleminde hukuka uygunluk bulunmadığına karar verilerek vergi tevkifatının iadesine hükmedilmiştir. Konu ile ilgili olarak yargı süreci devam etmektedir."

"Fon amacı dışında kullanılmasın"

       Özellikle Hazine’ye yapılan aktarımlar nedeniyle eleştiri konusu olan Issızlık Sigortası Fonu’nun amacına uygun olarak kullanılması konusunda, issizlerin fondan yararlanma suresinin ve miktarının artırılması görüşleri ağırlık taşıyor. Issızlık sigortasından yararlanma süresinde Avrupa ortalaması 18 ay… Ödeme donemi için, aralarında Belçika’nın da bulunduğu bazı ülkelerde ise herhangi bir sure sınırlaması bulunmuyor. Issızlık ücreti olarak genel uygulamada, alınan son ücretin yüzde 70’i ile yüzde 80’ı arasında bir miktar ödeniyor. Türkiye’de azamı ödeme süresinin 8 ay, ödenen miktarın ise son ücretin yüzde 40’ı düzeyinde bulunduğuna işaret eden uzmanlar, süre ve ûdeme miktarının artırılmasının gerekliliğine dikkat çekiyorlar. ISKUR’un 2009 yılı genel kurul kararında da konuya bu açıdan vurgu yapılıyor ve su tespitlere yer veriliyor: "Issızlık sigortasından yararlanma koşulları, ödeme suresi ve miktarı iyileştirilmelidir. Issızlık Sigortası Fonu’nun amaç dışı kullanılmaması gereklidir. Bu konuda sosyal tarafların müşterek kararları Hükümet acısından belirleyici olmalıdır…" 

       İşini kaybeden ya da çeşitli nedenlerle çalıştığı işyerlerinden ücretini alamayanlara kısa süreli de olsa asgari yaşam koşullarını sağlamak üzere kurulan İşsizlik Sigortası Fonu’ndan, devlet kurumların el koyduğu kaynakların iadesinde yaşanan sorunların aşılabümesinin, yeni bir mevzuat düzenlemesini gerektirdiği belirtiliyor.