2012 yılında kabul edilen 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’yla iş uyuşmazlıklarının ihtiyari olarak arabulucuya götürülebildiğini hatırlatan Kılıçay, “İş uyuşmazlıklarında hâkimin tarafları uzlaştırmak için girişimde bulunması emredicidir ancak bu durum yalnız kayda alınması bakımından formaliteden ibaret olup, çözüm ile sonuçlanmamaktadır” dedi. Söz konusu tasarıya ilişkin bilgi veren Kılıçay, şunları söyledi:

 

 

“İş Mahkemeleri Kanun Tasarısı’yla kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi alacağı ile işe iade talebiyle açılacak davalarda, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunluluğu getirilmek isteniyor. Zorunlu arabuluculuğa tabi iş uyuşmazlıklarında, başvurular karşı tarafın yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna yapılacak. Arabulucuya başvurma zorunluluğu Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca dava şartı olarak kabul edilmektedir. Ancak, zorunlu arabuluculuğa tabi iş uyuşmazlıklarında bu dava şartı noksanlığını tespit eden hâkimin, davayı usulden reddetmesi gerektiği; noksanlığı gidermesi için davacıya süre veremeyeceği hükme bağlanıyor. Özet olarak arabulucuya gitmeden kesinlikle işe iade ve alacak davası açılamayacak.”

 

 

Mevcutta 10 yıl olan zamanaşımı süresinin 5 yıla kadar düşürülmesini öngördüğünü belirten Kılıçay, şu değerlendirmeyi yaptı: “İşverenler yönünden mevcut zamanaşımı sürelerinin uzun olduğu, yapılan bir fesih sebebiyle on yıl boyunca dava tehdidi ile karşı karşıya kalınmasının yeni yatırımlar yapılması konusunda işverenlerin cesaretini kırdığı ve ekonomik anlamda önünü görme ve plan yapma konusunda sıkıntılar yaşanmasına sebep olduğu gibi gerekçelerle zamanaşımı süresi düşürlmek isteniyor. Tasarının gerekçesine baktığımız zaman işçiyi düşünmeyen, iş sözleşmesinde güçlü taraf olan işvereni düşünerek getirilmek istenen bir düzenleme görüyoruz. Borçlar Kanunumuzda alacaklar için 10 yıllık genel zamanaşımı vardır. İnsanların haklarını araması karşı tarafa tehdit gibi algılanıyorsa bu zamanaşımı sürelerini de aynı seviyeye çekmemiz gerekir.

 

Kaldı ki zayıf taraf olan işçiler, işverenler tarafından çoğunlukla oyalanarak hak arama süreleri geçirtilebiliyor, işten çıkartılmış veya haklı nedenle işten çıkmak zorunda kalan işçiler ekonomik sıkıntı içinde hemen dava açamıyor. Bu sebeple mevcut sürenin kısaltılması onları daha da zor duruma düşürecektir.”

 

 

Uygulamada bunun birçok örneğini gördüklerini belirten Kılıçay, “İşverenler tasarı gerekçesinde belirtilen belirsizlikten kurtulmak istiyorlarsa işçi haklarını zamanında ödemeli. Bu tasarı işçi haklarını ödemek istemeyen işverenlere hizmet ediyor. İşçisinin alacaklarını ödemiş olan işverenin böyle bir endişesi de olmaz” diye konuştu.

 

Kılıçay, zorunlu arabuluculuğa gerekçe olarak gösterilen konulardan birinin de hakimlerin önlerinde duran binlerce davanın getirdiği aşırı yük nedeniyle adaletin gecikmesi ve yargılama giderlerinin azaltılması olduğunu belirtti. Bunun dosya sayısını azaltmakta etkili olacağına inanmadığını söyleyen Kılıçay, “Aksine zaman ve para kaybına yol açacaktır. İşverenlerin büyük çoğunluğu uzlaşmayı kabul etmeyip; bugün para ödemektense dava sonunda para ödemeye razı olacaklardır” dedi. Mahkemelerdeki aşırı yükün azaltılması için ise öncelikle gerekli kadrolar işe alınması ve bilirkişilik müessesesinin daha verimli çalışmasının sağlanabileceği önerisinden bulundu.

 

 

Türk İş Hukuku’nda işçiyi gözeten, koruyan, kamu düzeninden sayan ilkeye karşı, öngörülen bu tasarının, işçi ile işverenin şartlarını eşitleyecek bir sistemi gündeme getirdiğine dikkat çeken Av. Nesrin Kılıçay, “Yalın ve özlü bir ifade ile arabuluculuk ve uzlaşma süreçleri, bir ‘iletişim ve pazarlık sanatı’dır. Buradan da anlaşılacağı üzere burada güçlü olan kazanacak. Zaten ekonomik olarak zayıf olan işçi bir an önce para almak için en aza mecbur edilecek; bunu kabul etmediği takdirde, ‘ne kadar geç ödesem kârdır’ diyen bir işveren zihniyetiyle karşı karşıya kalacak, dava ve temyiz süreleri derken yasal son noktaya kadar para ödemeyen işverenle mücadele etmek zorunda kalacak. Uzlaşma sürecinde adli yardım olarak sadece arabulucu ücreti ödeniyor. İşçi bu aşamada kendisini avukatla temsil ettirmek istediğinde adli yardımdan da yararlanamayacak. Bu durumda hak kayıpları yaşanacağı aşikar” ifadelerini kullandı.

 

 

Günümüzde arabuluculuk sisteminin Amerika Birleşik Devletleri’nde, Hindistan’da; Pakistan’dan Çin, Hong Kong ve Singapur’a, Kore’ye; Latin Amerika’dan Kenya’ya, Somali’ye, Orta Doğu’da İsrail’e, Yeni Zelanda’ya, Avustralya’ya, başta Avrupa Birliği’ne üye ülkeler olmak üzere yaygın biçimde kullanıldığını kaydetti. Son 25 yıldır kıta Avrupası ülkelerinde de aile uyuşmazlıkları, işçi-işveren anlaşmazlıklarında kullanılmaya başlandığını ve giderek kurumsallaştığını aktaran Kılıçay, “Arabuluculuğun artış gösteren bir alanı ticari uyuşmazlıklardır. Sayılan ülkelerdeki uygulamalara baktığımızda arabuluculuk müessesesinin aile uyuşmazlıkları, tüketici hakları ve ticari uyuşmazlıklarda yoğunlaştığını, işçi-işveren anlaşmazlıklarında arabuluculuğun başarılı olamadığını görüyoruz” diye konuştu.