Salgın gerekçesiyle yaşama geçirilen kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulamaları 1 Temmuz itibarıyla sona erdi.

Kısa çalışma ve ücretsiz izin döneminde işçilerin emeklilik sigorta primleri yatırılmadı. Aradan yaklaşık üç aya yakın zaman geçti ancak kısa çalışma ve ücretsiz izin döneminde yatırılmayan emeklilik primlerinin ne olacağı konusunda iktidardan ses seda yok. İktidarın büyük olasılıkla ödenmeyen primler için işçilere borçlanma hakkı getireceği iddia ediliyor. Bu da yeni yük demek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın verilerine göre, salgın nedeniyle Mart 2020 ile 1 Temmuz 2021 arasında 506 bin 624 firmadaki 3 milyon 773 bin çalışan kısa çalışma ödeneği aldı. Kısa çalışma döneminde işçilere ücretleri de eksik yatırıldı. Çünkü günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60 üzerinden hesaplıyor. Bazı işyerlerinde bir aylık dönemin bir bölümünde kısa çalışma uygulandı. İşçiler salgın nedeniyle artan fiyatlar ve düşen ücretleri nedeniyle zor günler yaşadı. Nisan 2020 ile 1 Temmuz 2021 arasında ücretsiz izin uygulaması da yapıldı. İktidar bunu daha çok “işten atma yasağı” olarak sundu. Oysa bunun bazı istisnaları vardı. Birçok işveren de bunu kullandı. Kamuoyunda “Kod 29” olarak bilinen “ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” gerekçe gösterilerek işten atmalara devam edildi. Ayrıca bu dönemde işverenlere işçileri ücretsiz izne gönderme yetkisi de verildi. Milyonlarca işçi, “nakdi ücret desteği” adı verilen ücretlerle açlık sınırının çok çok altındaki maaşlara mahkûm edildi.

İşçilerin primi eksik

Kısa çalışma ile ücretsiz izin uygulamasının devrede olduğu yaklaşık 1.5 yıllık sürede kapsamda olan işçilerin emeklilik sigorta prim ödemeleri de donduruldu. Bu sürede sadece sağlık hakkından yararlanabilmeleri için işçilerin GSS primleri yatırıldı. Normal çalışmaya geçilen 1 Temmuz’dan bu yana yaklaşık üç aya yakın süre geçti. Ancak kısa çalışma ile ücretsiz izin döneminde yatırılmayan emeklilik prim ödemelerinin ne olacağı konusunda iktidardan açıklama gelmedi. Bu konuda sendikalardan da belirgin bir ses çıkmıyor. Yaş şartı nedeniyle prim gün sayısının zaten dolacağı yorumları yapılıyor. Ancak yaş şartını yerine getiren buna karşın primi eksik olan işçiler var. İktidar büyük olasılıkla ödenmeyen bu primler için işçilere borçlanma hakkı getirecek. Eğer borçlanma getirilirse işçinin sırtına yeni bir yük daha binmiş olacak.