Mayıs ayının sanayi üretimi ve hazirana dönük tahminler Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yüzde 25’e yakın bir oranda büyüyebileceğini gösteriyor.

İkinci çeyrekte bu oran gerçekleşirse ilk yarı büyümesi yüzde 16’yı bulacak, yıllık oran da ikinci yarı büyümesi sıfır olsa bile yüzde 7’ye yaklaşacak.

Ancak bu cilalı oranlar geçen yılki çöküşün yarattığı baz etkisinin sonucu. Hem işsizliği azaltmayan, refahı artırmayan büyümenin ne anlamı var ki…

Türkiye ekonomisi ikinci çeyrek büyümesinde sağ ucu biraz daha yukarıda bir V çizecek. Sabit fiyatlara göre 2019’un ikinci çeyreğinde 429 milyar lira olan ve yüzde 10.3 küçülmeyle geçen yıl 385 milyar liraya inen GSYH, öyle görünüyor ki bu yıl yüzde 25 dolayında bir artışla 480 milyar lira düzeyine kadar çıkacak.

Bir süre önce zaten bazı hükümet üyelerinden de ikinci çeyrekte büyümenin yüzde 20 olabileceğine dönük mesajlar gelmişti.

TÜİK tarafından dün açıklanan mayıs ayına ilişkin sanayi üretimi verileri, ikinci çeyrek büyümesinin yüzde 20 ile yüzde 25 arasında olabileceğini ve yüzde 25’e daha yakın bir oran beklenebileceğini gösterdi.

Takvim etkisinden arındırılmamış verilere göre geçen yıla kıyasla nisanda yüzde 65.5 artan sanayi üretimi, mayısta da yüzde 39.5 artış gösterdi. İki aylık artışın ortalaması yüzde 52 oldu.

Sanayi üretimi geçen yıl pandemi yüzünden nisan ve mayısta yaşadığı çöküntüyü haziranda atmış ve söz konusu ay normale dönülmüştü. Dolayısıyla bu haziranda geçen yıla göre nisan ve mayıstaki gibi öyle rekor bir üretim artışı beklenemez.

Ne var ki, haziranda üretim hiç değişmese bile nisan ve mayıstaki yüksek oranlar sayesinde ikinci çeyrekteki sanayi üretimi geçen yılın yüzde 30.5 üstünde gerçekleşecek. Sanayi üretimi haziranda yüzde 5 artarsa, bu sefer de ikinci çeyrekteki artış yüzde 32.6 düzeyine ulaşacak.

Bu yılın haziranındaki üretim geçen yılın altında kalmadığına, buna dönük hiçbir gösterge bulunmadığına göre ikinci çeyrekteki toplam sanayi üretiminin geçen yılın en az yüzde 30 üstünde gerçekleştiğini, hatta oranın yüzde 35’i bile bulabileceğini söyleyebiliriz.

Bu oran bizi yüzde 25’e götürür

Sanayi üretiminin ikinci çeyrekte yüzde 30-35 arasında büyümüş olması, bu çeyrekteki GSYH büyümesini yüzde 20-25 arasına yükseltir. Hem sanayi üretiminde, bağlı olarak hem de GSYH’de beklenmesi gereken oranlar yüksek oranlardır, yani yüzde 35 ve yüzde 25’tir.

Sanayi üretimi toplam GSYH’de yaklaşık yüzde 20’lik bir paya sahip. Dolayısıyla diğer sektörlerde hiç büyüme olmasa bile yüzde 30-35 dolayında büyüyecek sanayiden GSYH’ye gelecek etki 6-7 puan düzeyinde gerçekleşecektir.

Kaldı ki ilk çeyrekte sanayi dışındaki sektörlerde tahminlerin ötesinde bir büyüme olduğunu gözledik. İkinci çeyrekte özellikle hizmetler sektöründe belirgin bir canlanma hiç sürpriz olmayacaktır. Bu canlanmaya kuşkusuz turizm de büyük katkı yapacaktır.

YILLIKLANDIRILMIŞ YÜZDE 10.5 OLACAK

Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yüzde 25 büyüdüğü varsayımına göre son bir yıldaki büyüme oranı yüzde 10’u aşacak.

Geçen yılın son iki çeyreği ile bu yılın ilk iki çeyreğinden oluşan son bir yılın, aynı şekilde hesaplanmış önceki bir yılla kıyaslanması bize yüzde 10.5’lik bir büyüme oranı verecek.

İKİNCİ YARIDA SIFIR BÜYÜMEDE BİLE YILLIK ORAN YÜZDE 6.9

İkinci çeyrekteki büyümenin yüzde 25’i bulacağı varsayımına göre olduğunu söyleyerek devam edelim; ilginç bir istatistik daha çıkıyor karşımıza…

Türkiye ekonomisi ilk çeyrekteki yüzde 7’nin üstüne ikinci çeyrekte yüzde 25 daha büyür ve böylece ilk yarı büyümesi yüzde 16’ya yaklaşırsa, ikinci yarıdaki büyüme oranı sıfır olsa bile yıllık gerçekleşme yüzde 6.9 düzeyinde oluşacak.

Kuşkusuz ikinci çeyrek büyümesinin yüzde 25’in çok altında kalması ve yılın ikinci yarısında büyüme değil küçülme olması bu oranı aşağı çekecek etkenler.

Ama tersi olur ve özellikle yılın ikinci yarısında örneğin yüzde 5 gibi bir büyüme sağlanabilirse, ki bu büyük ölçüde pandeminin seyrine bağlı, o durumda yıllık büyüme yüzde 10’u zorlayacak, tam yüzde 9.7 olacak.

BARDAKTA BOŞLUK DA VAR!

Bardağın dolu tarafı gözümüze güzel görünüyor ama boş tarafı da görmek gerek. İkinci çeyrekte yüzde 25 gibi bir büyüme yakalanması olasılığı güçlü ve biliyoruz ki bu olağanüstü oran geçen yılki çöküntü sayesinde.

Peki bu yıl yüzde 25 dolayında büyüyerek sabit fiyatlarla 480 milyar lira düzeyine erişeceği tahmin edilen ikinci çeyrekteki GSYH bir önceki yıla göre, yani 2019’a göre ne kadar artmış olacak dersiniz; yüzde 12.

Bir yıl daha geri gidelim, yani 2018’in aynı çeyreğiyle kıyaslama yaparsak bulacağımız oran yüzde 10.

Yani Türkiye ekonomisi ikinci çeyrek bazında üç yılda yüzde 10 büyümüş. Bir başka ifadeyle her yıl için ortalama yüzde 3’lük bir büyüme söz konusu.

Kaldı ki çok daha hızlı büyüme gerçekleştirmiş görünsek ne olur ki… Büyüme istihdam yaratmaktan, refahı artırmaktan uzaksa ne anlam ifade eder ki…