TÜİK’e göre Cumhuriyetin 100. yılında kişi başına ortalama milli gelir 13 bin 110 dolar oldu. 2 trilyon dolarlık toplam gelir hedefi ise 1.1 trilyon dolarda kaldı.

TÜİK’in dün yayımladığı “Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), IV. Çeyrek: Ekim-Aralık ve Yıllık, 2023” raporu, hem Türkiye’nin tüketimle büyümeye devam ettiğini gösterdi hem ülkeyi krize sürükleyen AKP iktidarının 10 yıl önce 2023 için açıkladığı temel hedeflerin ne kadar gerisinde kaldığını ortaya koydu.

Verilere göre Türkiye ekonomisi, geçen yıl 2022’ye kıyasla reel olarak yüzde 4.5 büyüdü. Bu büyüme dördüncü çeyrekte ise yüzde 4 oldu. Bu kapsamda dolar bazında toplam GSYH 1 trilyon 119 milyar dolar, kişi başına ortalama gelir de 13 bin 110 dolara ulaştı. Böylece kişi başına gelir, 2013’teki 12 bin 582 dolarlık rekor rakamı da aştı. Ancak TÜİK’in 2023 ile ilgili açıkladığı sonuçlar, Türkiye’nin, 2013 yılında yayımlanan 10. Kalkınma Planında Cumhuriyetin 100. yılı için hedeflenen 2 trilyon dolarlık GSYH ile 25 bin dolarlık kişi başına ortalama gelirin çok gerisinde kaldığını netleştirdi. 2023 ile ilgili diğer ayrıntılar ise şöyle:

• Yurttaşın nihai tüketim harcamaları, 2023 yılının tümünde yüzde 12.8, dördüncü çeyrekte yüzde 9.3 arttı. Hane halkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı da cari fiyatlarla yüzde 59.1. Buna karşın yatırım harcamalarındaki (gayrisafi sabit sermaye oluşumu) artış, 2023’ün tümünde yüzde 8.9, dördüncü çeyrekte yüzde 10.7 oldu. Yatırım harcamalarının payı ise yüzde 32.4.

İhracatta azalma

• Mal ve hizmet dış ticaretine bakıldığında, 2023 yılının tümünde reel olarak ihracat yüzde 2.7 azalırken ithalat yüzde 11.7 arttı. Dördüncü çeyrekte ise ihracat yüzde 0.2, ithalat yüzde 2.7 yükseldi,

• Yine verilere göre cari fiyatlarla 2022’de yüzde 26.3 olan emekçinin (işgücü ödemeleri) “gayrisafi katma değer” içindeki payı 2023’te yüzde 32.8’e çıktı. Sermayenin (net işletme artığı/ karma gelir) payı ise yüzde 53.7’den yüzde 46.3’e düştü. Dördüncü çeyrekte ise emekçinin payı yüzde 29.7, sermayenin payı yüzde 50.5 oldu.

Öte yandan TÜİK, 2023 yılı üçüncü çeyrek için daha önce yüzde 5.9 olarak açıkladığı reel büyüme oranını yüzde 6.1 olarak revize ettiğini duyurdu.

Tasarrufu eriterek harcama yaptık

■ Prof. Dr. Hakan Kara: Kişi başı milli gelirde 10 yıl öncesini yakaladık. Ama gelir dağılımı 10 yıl öncesine göre daha bozuk.

■ Prof. Dr. Aziz Çelik: Yıllık olarak işgücü ödemelerinin payı artmış. Bunun sebebi 2023’ün ilk üç çeyreğinde yoğunlaşan EYT kapsamında emekli sayısı artışıdır. Ancak bu geçici bir durum.

■ Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu: Ekonomi yüzde 4.5 büyürken niye mutlu değiliz? Geliriniz artmasa da enflasyonla talebi öne çekiyorsunuz. Geçmiş tasarruflarınızı eriterek harcama yapıyorsunuz.

■ Prof. Dr. Fatih Özatay: Tüketim azalacağına yatırım azaldı. Cari açık ve enflasyon için iyi haber değil.

■ Dr. Burcu Aydın Özüdoğru: Artan kişi başına gelir maalesef refah artışına yansımadı. 2024’te yavaşlaması beklenen ekonominin yükü, muhtemelen yine emeğin sırtında olacak.

■ Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek: Programımız doğrultusunda yılın üçüncü çeyreğinde büyümede başlayan dengelenme, son çeyrekte de devam etti.