“Yeni yılda çalışanların ücretlerine ne kadar zam yapılacak?” sorusunun cevabı aranıyor. Şirketlerin geçen yılki mali performansıyla beraber; bir yandan enflasyon oranına bakılacak, diğer yandan çalışanların performans ölçümleri değerlendirilecek… Ocak ayının kalan bu son bir haftası içerisinde birçok işletmede; çalışanların yeni yıl ücretleri kesinleşecek…

 

Bu ücret zammı yapıldıktan sonra; çalışan da, işveren de, bu kez ocak ayı ücret değerlerinin yıl içi değişimini merak edecektir…

 

Çalışan “Ocak ayı tamam da, haziranda, eylülde, hatta aralık ayında benim net maaşım değişecek mi, değişecekse ne kadar azalacak?” diyecektir.

 

İşveren de benzer şekilde “Ocak ayı tamam da, haziranda, eylülde, hatta yılsonunda benim işveren maliyetim değişecek mi, değişecekse ne kadar artacak?” diyecektir.

 

İşte bu soruların cevaplarını hem çalışan için hem işveren için ele alıyoruz…

 

Ücret konusu önemli… Çalışanların büyük çoğunluğu için ücret, aile bütçelerinin ‘tek gelir kalemi’… İşverenler içinse bütçelerinin önemli bir gider kalemi…

 

Dolayısıyla çalışan için de, işveren için de ocak ayı ücret değerleri kadar, ilerleyen aylardaki ücret değerlerinin de şimdiden bilinmesi önemli.

 

Brüt ücret üzerinden maaş ödemesi yapan işyerlerinde, yıl içi net ücrette azalma olması kaçınılmaz… Birçok kurumsal işletme, çalışanlarının maaşlarını brüt olarak belirliyor. Yıl içinde hep aynı brüt üzerinden maaş hesabı yapılıyor. İşveren olarak her ay aynı maliyete ( 1- net maaş, 2-vergiler, 3- sigorta prim kesintileri)  katlanıyorlar. Ancak ‘bu üç kalemin toplamı’ yıl içinde değişmese de, net maaş azalıp, maaştan kesilen vergi ise artabiliyor. Yıl içinde vergi oranının yüzde 15’den başlayıp, yüzde 20, 27 ve yüzde 35’e çıkmasından kaynaklı olarak… (Oran artışları; sırasıyla -yıl içi toplam vergi matrahı- 14 bin 800 lirayı aştığında, 34 bin lirayı aştığında ve son olarak 120 bin lirayı aştığı andan itibaren oran artışları gerçekleşecek.)

 

Çalışanların maaşı brüt üzerinden belirlenmişse; yıl içinde işveren açısından toplam maliyette bir değişiklik olmasa da, çalışanın net maaşı azalıp, ücret üzerinden hesaplanan vergi ise artabiliyor.

 

Tablo 1’ de yer alan örnek ücretler üzerinden; hangi brüt ücrete sahip çalışanın, yıl içinde net maaşının ne kadar azaldığı görülebilir.

 

 

Örneğin; 3 bin 500 lira brüt ücreti olan bir çalışan, ocak maaşı olarak 2 bin 654 lirayı hesabında görebilecekken, mayıs, haziran ve aralık aylarında ise hesabına daha az maaş yattığını görecektir. Net maaşının mayısta 2 bin 650 lira, haziranda 2 bin 505 lira ve aralıkta ise 2.386 liraya düştüğünü görecektir. Yılın başı ile yılın sonu arasında çalışanın net maaşı arasında 267.75 lira fark-azalma oluşmaktadır. 

 

İşyerlerinin büyük çoğunluğunda ücretler net üzerinden hesaplanmakta ve bu işyerlerinde çalışanlar için “yıl içinde maaşım ne kadar azalabilir?” kaygısı söz konusu olmuyor… Ocak ayında net maaş ne kadarsa, haziranda da, eylülde de hep aynı maaş çalışanların banka hesaplarına yatırılıyor. Yıl içinde çalışanların ücretlerinin gelir vergisi oranı ve vergi tutarı değişse-artsa bile, bu artış çalışanın net maaşını etkilemiyor, işveren bu vergi artışını üstleniyor. Bu işyerlerinde; yılın ilerleyen aylarında işverenler MALİye’ye ücretler üzerinden daha yüksek tutarda gelir vergisi öderler… Dolayısıyla işverenin ücret maliyetleri yıl içinde ocak ayına göre artış gösterir.

 

Örneğin; 3 bin lira net ücreti olan bir çalışan için, işveren ocak ayında 4 bin 680 lira maliyet üstlenecekken, yıl için de bu maliyet dört kez kademeli olarak artarak yılın sonunda 5 bin 459 liraya yükselecektir. Tablo 2’de görülebilir; 3 bin lira net ücret için ocak ayına göre; mayısta, haziranda, ekimde ve kasım ayında yüklenilecek işveren maliyeti dört kez artırıma tabi olacaktır.

 

Net maaşın 12 ay boyunca aynı kalması için; işverenin her bir çalışan için ödediği vergi ilerleyen aylarda artacaktır. Artışın nedeni; yılın başında ücreti üzerinden yüzde 15 vergi hesaplanan bir çalışan için, ilerleyen aylarda yüzde 20, 27 ve yüzde 35’e kadar varan oranlarda vergi hesaplanma zorunluluğu…