Çalışma Bakanlığı güvencesiz ve esnek çalışmayı daha da artıracak İş Yasası değişiklikleri için kolları sıvadı.

GÜVENCESİZLİĞİN DANİSKASI GELİYOR
Aziz Çelik 

Çalışma Bakanlığı güvencesiz ve esnek çalışmayı daha da artıracak İş Yasası değişiklikleri için kolları sıvadı.

* Bölgesel asgari ücret yasalaşıyor
* Asıl işte taşeron çalıştırılabilecek
* Geçici çalışma yaygınlaştırılıyor
* Yeni esnek çalışma biçimleri gündemde
* Genç işçiler için daha da güvencesiz çalışma

AKP hükümetinin “istihdam paketinin” görünmeyen yüzü ortaya çıktı. Kamuoyuna “200 bin kişiye yeni iş sağlanacak” şeklinde sunulan paket için öngörülen yasa değişiklikleri gündeme geliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından başlatılan ancak henüz kamuoyuna açıklanmayan ve gizli tutulan “Ulusal İstihdam Stratejisinde Öngörülen Kanun Değişiklikleri” başlıklı bir çalışmayla 4857 sayılı İş Yasasında önemli değişiklikler öngörülüyor. Henüz taslak aşamasında olan ve Kurban Bayramı öncesi Bakanlık tarafından ele alınan taslak bölgesel asgari ücret, asıl işte taşeron çalıştırılması, geçici çalışma yaygınlaştırılması, yeni esnek çalışma biçimlerinin yasallaşması ve genç işçiler için daha güvencesiz çalışma gibi değişiklikler içeriyor.

Bu değişiklikler gerçekleşirse çalışma yaşamı daha da kuralsız ve esnek hale gelecek, güvencesizlik artacak. “Ulusal İstihdam Stratejisinde Öngörülen Kanun Değişiklikleri” başlıklı çalışmada öngörülen belli başlı değişiklikler şunlar:

Bölgesel asgari ücret: Bölgeler arasında yüzde 40’a varan fark

Hazırlanan taslak ile İş Yasasının Asgari Ücret başlıklı 39. Maddesine şu fıkra ekleniyor: “Asgari Ücret Tespit Komisyonunca ülke düzeyinde belirlenen asgari ücret, belirlenen miktarın yüzde yirmisi ile sınırlı olmak üzere altında veya üzerinde bölgesel düzeyde de belirlenebilir. Bölgesel düzeyde asgari ücreti belirleyecek komisyonun teşkili ve uyulacak usul ve esaslar bir yönetmelikle belirlenir.” Değişikliğin gerekçesinde bölgesel asgari ücretin istihdamı artıracağı iddia ediliyor. Değişiklik ile asgari ücretin üst ve alt sınırı arasında bölgesel düzeyde yüzde 40 oranında fark öngörülüyor. Planlanan değişiklik ile ülkenin çeşitli bölgeleri arasında asgari ücret farklılaşacak. Örneğin şu anda 599 TL olan net asgari ücret bazı bölgelerde 359 TL’ye düşebilecek. Bölgesel asgari ücret uygulaması asgari ücretin ülkenin daha yoksul bölgelerinde daha da düşmesi anlamına gelecek.

Asgari ücrette öngörülen değişiklik bununla da sınırlı değil. 18 yaşından küçük işçiler için daha vahim bir değişiklik söz konusu. Bilindiği gibi mevcut uygulamada işçilerin 16 yaşını doldurup doldurmadıklarına bağlı olarak iki ayrı asgari ücret belirleniyor. Örneğin mevcut düzenlemeye göre 16 yaşından küçük olanlar için asgari ücret daha düşük ve net 518 TL. Asgari Ücret Yönetmeliğinin 7. Maddesinde öngörülen değişiklik ile asgari ücrette yaş sınırı 18’e çıkarılıyor. Böylece 18 yaşından küçük olanlar için daha düşük bir asgari ücret saptanabilecek. Değişiklik gerekçesinde bu yolla gençlerin istihdamının artırılmasının amaçlandığı iddia ediliyor. Oysa halen var olan ve 16 yaşından küçük olanlar için daha düşük asgari ücret saptanmasına olanak veren düzenleme eşitlik ilkesine aykırı. Aynı işi yapan çalışanlar için farklı ücret öngörülmesi eşit işe eşit ücret ilkesinin ve eşit davranma ilkesinin ihlali anlamına geliyor. Bu ayırım tümüyle kaldırılacak yerde daha da genişletiliyor.

Taşeron cenneti: Asıl işte taşeron çalıştırılabilecek

Bir diğer vahim değişiklik alt işveren (taşeron) konusunda öngörülüyor. İş Yasasının 2. Maddesinin alt işveren uygulamasını ilişkin hükümleri değiştiriliyor. Asıl işte taşeron çalıştırılmasına ilişkin tüm sınırlamalar kaldırılıyor ve asıl iş yardımcı iş ayırımı yapılmaksızın asıl işverenin işyerinde her türlü işin alt işverenler (taşeron) tarafından yapılmasına olanak tanınıyor. Böylece asıl iş-yardımcı iş ayırımı ortadan kaldırılarak ve bir işverenin işinin tümünü alt işveren devretmesine olanak tanınıyor.

İş Yasasının 2. Maddesinin mevcut halinde asıl işin bir bölümünde taşeron çalıştırılması “işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler” gibi üç ayrı koşulunun birlikte var olması durumunda söz konusu olabiliyordu. İşverenler bu üç koşulun birlikte değil ayrı ayrı olması durumunda da asıl işte taşeron çalıştırılabileceğini iddia ediyordu. Ancak Yargıtay asıl işin bir bölümünde taşeron çalıştırılmasında üç koşulun birlikte aranması gerektiğini karara bağlamıştı. Bu sınırlama uygulamada sınırlı da olsa taşeronu sınırlayabiliyordu. Öngörülen değişiklik ile işverenlerin yıllardan beri savundukları talep gerçekleşmiş oldu ve asıl işin her aşamasında taşeron çalıştırılmasının önü açılmış oldu. Bu değişiklik ile çalışma yaşamı tam bir taşeron cenneti haline geliyor.

36 aya kadar geçici çalışma

Bakanlık bir başka değişiklik ile İş Yasasının 11. Maddesini değiştirerek geçici çalışmayı 36 aya kadar uzatmayı hedefliyor. İş sözleşmesinin belirli süreli (geçici) veya belirsiz süreli (devamlı) olması işçiler için son derece yaşamsal bir konu. İş hukukunda “belirli süreli sözleşme” olarak adlandırılan sözleşmeler geçici ve belirli bir süreyi kapsayan sözleşmelerdir. İşçi açısından koruyucu olan sözleşeme biçimi ucu açık olan “süresi belli olmayan” sözleşmelerdir. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılan sözleşmelere belirli süreli sözleşme denir. Yasaya göre esaslı bir neden olmadan bu sözleşmeler birden fazla yapılamaz. Örneğin bir baraj inşaatı, bir fırın tamiri gibi işler belirli süreli işler olup bu işler için belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmektedir. İşçinin sözleşmesinin belirli süreli olması iş güvencesinden yararlanmasını engellemektedir. Ayrıca belirli süreli sözleşmeyle çalışan işçi ihbar tazminatı, ihbar öneli ve kötü niyet tazminatına hak kazanamamaktadır. Belirli süreli iş sözleşmeleri işçilerin haklarını engellemek için işverenlerden tarafından başvurulan yollardan biridir. Bu kötüye kullanma nedeniyle işçiyi koruyucu yargı uygulamaları ortaya çıkmıştır. Yargıtay uygulamasına göre bir yıllık bir hizmet sözleşmesi ikinci Kez yenilendiğinde belirsiz süreli sözleşme haline dönüşmektedir.

Bakanlığın hazırladığı değişikliği ile belirli süreli çalışmanın hem süresi esaslı bir neden olmadan 36 aya kadar uzatılmakta hem de üç kez üst üste yapılmasına olanak tanınmaktadır. Bakanlık taslağı ile İş Yasasının 11. Maddesinin 2. Fıkrası şu şekilde değiştirilmektedir. “Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, toplamda yirmidört aylık süreyi geçemez ve bu süre içerisinde üç kereden fazla üst üste yapılamaz. 25 yaş altı çalışanlar için bu süre; otuz altı ay olarak uygulanır. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.” Oysa yasanın mevcut halinde şu hüküm yer almaktadır: “Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.”

Fark çok açık. Değişiklik ile esaslı bir neden olmadan belirli süreli sözleşmenin 24 aya kadar ve üç kez üst üste yapılmasına olanak tanımaktadır. Esaslı neden 24 aydan uzun sürelerde ve 3’den fazla tekrarlanması durumunda aranacaktır. 25 yaşından küçüklerde ise geçici çalışma esaslı bir neden olmaksızın 36 aya kadar uzatılabilecektir.

Ayrıca yasanın 15. Maddesinde öngörülen değişiklik ile iki ay olan deneme süresinin 25 yaş altındaki gençler için dört aya kadar uzatılmasına olanak tanınmaktadır.

Kiralık işçilik için ayrı yasa

Taslak metinde mesleki anlamda geçici iş ilişkisi olarak adlandırılan ve kamuoyunda “kiralık işçilik” diye bilinen uygulama için İş Yasası’nda bir değişiklik yapılmayacağı bunun ayrı bir yasa ile düzenleneceği belirtiliyor. Bilindiği gibi bu çalışma biçimi ile Özel İstihdam Büroları işçi kiralama bürolarına dönüştürülüyor. Güvenceli istihdama büyük bir darbe vuruluyor.

Yeni esnek çalışma biçimleri

Taslak metin ile İş Yasasının 14. Maddesinin “Çağrı üzerine çalışma” olan başlığı “Esnek Çalışma Türleri olarak değiştirilmekte ve maddeye eklenen yeni fıkralarla 14/A Evde çalışma, 14/B Tele çalışma, 14/C iş paylaşımı gibi yeni esnek çalışma türleri yasal hale getirilmektedir.

AKP işçilerin anayasası olan İş Yasasını işveren talepleri doğrultusunda iyice esnekleştiriyor. Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlıkları başlatılan İş Yasası değişiklikleri, işveren örgütleri tarafından yıllardır savunulan taleplerdir. Bu değişiklikler ile çalışma yaşamı daha esnek ve güvencesiz hale getirilecek, özellikle genç işçiler için çok daha güvencesiz çalışma koşulları söz konusu olacaktır.

Kısaca esnekliğin ve güvencesizliğin daniskası kapıda. Sendikalar için uyanma vakti geldi de geçiyor! 
Kaynak :Birgün Gazetesi