Gıda fiyatlarında temmuz ayında başlayan yüksek oranlı artış trendi, ağustostan sonra eylül ayında da devam etti.

Eylülde gıda fiyatları geçen bir önceki aya göre yüzde 5,9 oranında artarken, yılın ilk dokuz aylık dönemindeki fiyat artışı yüzde 70’i buldu. Gıdadaki yıllık enflasyon da yüzde 107,1 olarak gerçekleşti.

Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge birimi KAMUAR, fiyatlarını Ankara’daki marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Eylül 2023 sonuçlarını açıkladı.

YOKSULARIN HARCAMASININ YÜZDE 35,8’İ GIDA

TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en zengin yüzde 20’lik kesimin tüketiminin yüzde 16,6’sını gıda için ayırırken, en yoksul yüzde 20’lik kesimde gıdaya ayrılan oran yüzde 35,8’e kadar çıkıyor. İkinci yüzde 20’lik grupta yer alanlar ise harcamalarının yüzde 29,8’ini gıdaya yüzde 25,6’sını ise konut ve kiraya ayırıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 39 aydır yaşanan kesintisiz artış en fazla toplumun sabit gelirli yoksul kesimlerini olumsuz etkiliyor.

Araştırmayla, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan, dar ve sabit gelirlilerin, ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun tahmin edilmesi amaçlanıyor.

AÇLIK RİSKİ ARTIYOR

Yanlış ekonomik politikaların gıda fiyatlarında tetiklediği artış, ülkedeki açlık ve yoksulluk riskini giderek daha da büyütüyor. Türkiye’nin, yıllarca sürecek bugünkü enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları yüzde 447 oranında arttı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için bu yıl temmuz ayında 579 lira ödemek gerekti.

2022 yılında yüzde 179,3’e kadar yükselen gıda fiyatlarındaki yıllık enflasyon bu yıl haziran ayına kadar baz etkisiyle, diğer bir ifadeyle bir önceki geçen yılın aynı aylarında gıda fiyatlarında yaşanan artışın bu yılın aynı ayındaki artıştan yüksek olması nedeniyle düşüş eğilimindeydi. Ancak temmuz ayından başlayarak aylık artışlar yeniden önceki yılın aynı ayındaki artış oranının üzerine çıkmasıyla birlikte yıllık enflasyon da yeniden yükselmeye başladı. Haziranda yüzde 80,5’e indikten sonra temmuzda yüzde 92,2’ye çıkan yıllık enflasyon, ağustosta üç ay aradan sonra yeniden yüzde 100’ün üzerine yükselmişti. Eylülde ise yüzde 107,1 oldu.

ET VE BALIK FIYATLARINDA YÜZDE 110 ARTIŞ

Eylülde, tüm harcama gruplarında fiyatlar bir önceki yıla göre arttı. Yaz ayı olmasına rağmen özellikle meyve fiyatlarındaki yüksek artışlar dikkat çekti.

Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları eylülde bir önceki aya göre ortalama yüzde 2 oranında artarken, et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 10,3 oranında artış yaşandı. Et ve balık fiyatlarında yılbaşından bu yana yaşanan artış yüzde 110’a yaklaştı.  Eylülde önceki aya göre süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu fiyatları yüzde 4,9 oranında artarken, yağ fiyatlarındaki artış yüzde 10,6 olarak gerçekleşti.

Meyve fiyatlarının yüzde 0,5 oranında arttığı eylülde sebze fiyatlarında, bir önceki aya göre ortalama yüzde 6,6 oranında artış yaşandı.

Eylülde bakliyat fiyatları yüzde 7,2 artarken, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış eğilimi ise yüzde 3,6 ile devam etti.

GIDA FİYATLARINDA SON ÜÇ AYDA YÜZDE 30 ARTIŞ

Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için eylülde, bir önceki aya göre yüzde 5,9 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.

Gıda fiyatları son üç ayda (temmuz, ağustos ve eylül) toplam yüzde 30 oranında artış kaydetti.

“YÜZDE 25 ZAMLA YETİNMEK ZORUNDA KALAN EMEKLİLER…”

Gıda fiyatlarında yılın ilk dokuz aylık döneminde ise yüzde 70 oranında artış yaşandı. Böylece seyyanen zam nedeniyle değişik maaş ve ücret seviyesine değişik oranlarda yansımış olan bu yıl temmuz ayında yılın ikinci yarısı için yapılan ücret ve maaş zamları, birçok ücretli için son dokuz aylık dönemindeki gıda fiyat artışına yetişemedi. Yüzde 25 zamla yetinmek zorunda kalan emeklilerin satınalma gücündeki erime hızlanarak devam etti.

YILLIK DEĞİŞİM EKMEK, PİRİNÇ, UN, BULGURDA…

Bu yıl eylülde geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 70, et-balık fiyatlarında 137,9, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 61,9 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 72,4 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 129,8, sebze fiyatları ise yüzde 227,1 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 47,1, diğer gıda fiyatları ise yüzde 62,1 oranında zamlandı.

Döviz kuru ve tarım ürünü üretici fiyatlarındaki artışlar gıda fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlara doğru tırmanmaya devam edeceğine işaret ediyor.

Ekim 2022- Eylül 2023 aylarını kapsayan son bir yıllık dönemdeki ortalama gıda fiyatları, Ekim 2021-Eylül 2022 dönemindeki ortalama fiyatlara göre yüzde 115,4 oranında artış gösterdi.