Makine Mühendisleri Odası (MMO) tarafından her ay yayınlanan “Sanayinin Sorunları” bülteni tırmanan cari açık, döviz fiyatı ve enflasyonu tetiklemesi konularına ayrıldı. Analizde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde ekonominin büyüyemediği, tıkandığı, güven vermediği, cari açığın büyüdüğüne dikkat çekildi. Yabancı çıkışının da etkisiyle artan döviz fiyatlarının yeni bir enflasyon ve ağır işsizlik dalgası getirdiğine işaret edilen analizde, geniş tabanlı işsizliğin yüzde 40’a ulaşabileceği ifade edildi. Dün dolar kuru 7.55 TL’nin üzerine çıktı. İki yıllık tahvilin faizi yüzde 13.71 oldu. Merkez Bankası verilerine göre önceki haftalara kıyasla tutar olarak azalsa da Türk varlıklarından yabancı çıkışı sürdü.
YENİ YOL HARİTASI ÇİZİLEMEDİ
MMO’nun raporunda ise özetle şu değerlendirmeler yer aldı: Türkiye’nin, dünyaca yaşanan pandemi sonrası bile yeni bir yol haritası çizilemedi. Orta Vadeli Program yenilenmedi, buna bağlı olarak borçlanma limitlerini çoktan aşan bütçeye ek bir bütçe çıkarılamadı. Özellikle yabancı kaynak girişi caydırıldı, bunun da önemli döviz krizlerine yol açarak tüm dengeleri olumsuz etkilendi. Tülkenin refahında reel olarak yüzde 3’e yakın bir azalma oldu. Türkiye’nin milli geliri 149 milyar dolar eridi. Kişi başına düşen gelir tek adam rejiminden önceki 12 aylık dönemde 10 bin 840 dolar olarak hesaplanıyordu. Son 12 aylık dönem için ise bu tutar 8 bin 908 dolar oldu. Türkiye, çifte açıklar olarak nitelendirilen cari işlemler açığı ve bütçe açığı büyürken ekonominin küçüldüğü bir çıkmaza girdi. Türkiye’nin Ocak-Temmuz 2020 döneminde verdiği cari işlemler açığı 21.6 milyar dolara yükseldi. Ağustos sonunda açığın 30 milyar dolara yaklaşması bekleniyor.
CARİ RİSK DÖVİZİ ARTIRIYOR
Ekonomi büyüyemediği için istihdam sağlanamadı. Aksine istihdam edilenler 3.5 milyon kişi azaldı. Haziran 2018’de 29 milyon 314 bin olan Türkiye’nin istihdamı, Mayıs 2020’de 25 milyon 858 bin kişiye indi. Bu dönemde, sayıları 5 milyon 600 bini bulan gerçek işsizlerin yanı sıra çalışabilir yaşa giren 1 milyon 800 bin kişi daha eklendi. Pandeminin de etkisiyle 2020 ikinci çeyreğinde yüzde 10 küçülen ekonomi en büyük daralmayı imalat sanayisi ve hizmetler sektörlerinde yaşadı. İmalat sanayiinde ikinci çeyrek küçülmesi yüzde 16.5’u buldu. Bekleneceği gibi, pandemi döneminde talebi hızla azalan dayanıklı tüketim mallarının sanayi üretimi de önemli gerileme gösterdi. Yüzde 25 daralma gösteren hizmetler sektörü de yine pandeminin etkisiyle bıçak gibi kesilen turizm talebinden, yeme-içme sektörlerinin kapanmasından ağırlıkla kaynaklandı. Cari açık, daha çok Merkez Bankası rezervleri ile finanse ediliyor, bu da döviz fiyatını tırmandırıyor. Temmuz ayı boyunca 6.80-6.85 TL basamağında tutulan dolar fiyatı ağustos başında 7 TL barajını aştı ve ay boyunca da 7.30-7.40 TL basamağına yerleşti.
ENFLASYONDA HEDEF TUTMAZ
Dövizdeki tırmanışın ilk önemli sonucu ağustosta üretici fiyatlarının aylık yüzde 2.4’e varan oranda artması ile yaşandı. Döviz kurunda ağustos ve eylül boyunca yaşanan fiyat artışlarının etkisini öncelikle üretici fiyatlarında, devamında tüketici fiyatlarında görmek söz konusu olacak. Böyle olunca yaklaşık yüzde 9 olarak belirlenen TCMB 2020 tüketici enflasyon hedefinin gerçekleşmesi söz konusu değil. En azından yüzde 13-14’ü bulan bir yıllık enflasyon oldukça muhtemel görünüyor. Yükselen döviz fiyatları ile yükselen enflasyon biribirini beslemekte ve yönetimin nasıl bir yol haritası izleyeceği iyice bulanıklaşmaktadır. Bu belirsizlik ve yol haritasından yoksunluk, hem iç hem dış ekonomik aktörleri bekle-göre geçirirken, yurttaşların da birikimlerini daha çok döviz ve altına yönlendirmesine neden oluyor. Bu daralma-küçülme yıllarının biriktirdiği işsiz sayısının 14-15 milyona ulaşması ve en geniş tanımlı işsizliğin yüzde 40’a ulaşması ise endişeleri artırıyor.
