Eski Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Dr. Ahmet Eşref Fakıbaba, 2018 yılı destekleme ödemeleri kapsamında üreticilere, toplam desteğin 1.9 milyar TL’lik kısmının ödemesinin nisan ayında yapıldığını bildirmişti. Yine eski bakan Fakıbaba, 24 Haziran seçimlerinden önce yaptığı açıklamada 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren Ramazan Bayramına kadar üreticilere ödeyecekleri nakit hibe tutarının 10.1 milyar TL’ye ulaşmış olacağı bildirmişti. Böylece Ramazan’dan önce 2018 yılı için belirlenen 14.5 milyar TL’lik tarımsal desteklerin yüzde 70’lik kısmını ödemiş olacaktı. Fakat Kurban Bayramı da geçmesine rağmen üreticiler bu desteklerin ödenmediğini belirtiyorlar. Bayram öncesi birçok emekliye maaş ödemesi yapılmaması, bazılarının ikramiye ödemelerinin kesintili gelmesinin yanında çiftçi desteklerinin de hâlâ ödenmemiş olması sonucu geniş bir kesimde “devlette para bitti” algısı oluşturmuş durumda.

 

 

Köy kahvehanelerinde bile bir küçük bardak çay 1 TL olmuş. Kahvehaneci Erdal bey, “Recep kardeşim suyu da, çayı da, sodayı da 1 TL yaptık” dedi. Çoğu çiftçi olan müşterilerin “Suya zam mı yapılır” diye itiraz ettiklerini belirten kahveci esnafı Erdal bey, “Onlara pet şişeyi gösteriyorum. Bu plastik petrolden yapılıyor. O da dolarla alınıyor, bana gelen ürüne zam gelmese ben niye sattığıma zam yapayım!” diye durumu anlatmaktan yorulmuş.

 

 

Mazotun litresinin 6.25-6.30 TL olduğuna dikkat çeken çiftçi Refik bey de, desteklerin yetersizliğini şöyle dile getirdi: “Mazot desteği dönüm başına 10 TL’ye geliyor. Sürmesi, taraması, ekmesi, ilaçlaması, biçmesi vs. derken ben tarlayı yılda 8-9 kez işlemden geçiriyorum. Devletin verdiği bir işlemin parası. Tek işlemde dönümde 2-3 litre mazot gidiyor. Verdiği desteği benden kestiği vergiyle zaten alıyor. Hububatta da öyle tüccara satarken benden kestiği vergi, ödediği destek kadar.” Edindiğimiz bilgilere göre 150 dönüm mısır eken bir çiftçinin masraflar düşüldükten sonra eline geçen tutar 30 bin TL ile sınırlı kalıyor. Üreticinin ödemesi gereken BağKur primi 2018 için indirimsiz 583.48 TL; düzenli ödeme ve borçsuzluk hâlinde ise yüzde 5 indirim ile 498.91 TL olarak belirlendi. Şu haliyle yan ürün ekmeyen veya ek olarak hayvancılık yapmayan bir çiftçi adeta aç kalır. Bu yüzden üretici fındık fiyatını ve süt desteklemelerini dört gözle bekliyor.

 

 

Üreticilerde, dolardaki artış dikkate alındığında büyük çoğunluğu ihraç ürünü olan fındığın fiyatının en az 15 TL olması gerektiği görüşü hakim. Ordu ve Giresun’dan sonra fındık rekoltesinin en yüksek olduğu illerden Sakarya’da bu yıl fındık rekoltesi düşük. Bazı tarlalarda üründe yarı yarıya kayıp var. Düzce’de de benzer bir durum söz konusu. Ordu ve Giresun’daki sel felaketi de dikkate alındığında bu yıl rekoltenin ilk tahminin oldukça altında çıkması bekleniyor. Batı Karadeniz’de hasadın son günlerine gelinirken borçlu üretici fındığını toplatığı gibi tüccara veriyor.

 

Konuştuğumuz tüccarlar da, Toprak Mahsülleri Ofisi’nin (TMO) fiyat açıklamaması nedeniyle fındığın ucuza gittiği görüşündeler. Ortak görüş geçen yıl açıklanan 10.5 TL’lik fiyatın düşük kaldığı yönünde. Hem üretici hem de tüccarlar, alıcı açısından dövizin artması sayesinde dolar ve avro bazında ucuzlayan fındığın fiyatının TMO tarafından en az 15 TL olarak belirlenmesini istiyor. Bu sayede rekolte darbesi yiyen fındık üreticisinin kayıpları ancak telafi edilebilir.

 

Dolardaki artış nedeniyle üretici önümüzdeki yıl ekim yapıp yapamayacağını kara kara düşünüyor. Sakarya’daki mısır üreticileri bazı tüccarların Karasu limanından ucuza mısır ithalatı yaptığını bunun da iç piyasada fiyatı düşürdüğünü belirtiyorlar. Öte yandan çiftçinin durumunu konuştuğumuz Sakarya Ticaret Borası’nın eski Başkanı ve Meteler Tarım Ürünleri’nin Yönetim Kurulu Başkanı Cevdet Mete, “Gübre fiyatı döviz artışı yüzünden neredeyse yüzde 100 zamlandı. Şimdi ekim zamanı olmadığı için üretici krizi tam hissetmedi” dedi.

 

Dünya Gazetesi Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım da, yaşanan döviz krizi nedeniyle birçok kesime destek açıklanırken çiftçiye destek verilmemesini Twitter’dan yaptığı şu paylaşımla eleştirdi: Yaşanan döviz krizi nedeniyle esnafa, KOBİ’lere, sanayiciye, ihracatçıya destek paketleri peş peşe açıklanıyor. Borçlar erteleniyor, yeni krediler açılıyor. Çiftçiye hiç bir şey yok. Çiftçiye yine üvey evlat muamelesi yapılıyor.