Fındıkta hasat zamanı yaklaşırken üretici ve sanayici TMO’nun açıklayacağı fiyatı bekliyor. Sektör temsilcileri fiyatın erken açıklanmasını isterken, bazı isimler ise mevcut piyasa koşullarında TMO’nun fiyat açıklamasına gerek olmadığını savunuyor.

Zirai don nedeniyle bazı bölgelerde ciddi kayıplar yaşanırken, açıklanan rekolte tahminleri arasındaki farklar da tartışma konusu olmaya devam ediyor. Ancak bahçeye girmeye hazırlanan üreticiler için bu tartışmaların önüne geçen tek başlık var: Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) açıklayacağı alım fiyatı. TMO’nun açıklayacağı fiyat sadece üreticinin değil, sanayicinin ve tüm piyasanın yönünü tayin edecek. Önünü görmek ona göre üretim ve alım planları yapmak isteyen üretici, sanayici ve alivreci TMO’nun bir an önce fiyat açıklamasını istiyor. EKONOMİ’ye açıklamada bulunan sektör temsilcileri, TMO’nun şuan serbest piyasada 170-180 TL/Kg bandında olan fiyatların kararına göre şekilleneceği görüşünde hem fikir. TMO’nun hâlâ fiyat açıklamamasının hem üreticiyi hem de ticaret erbabını belirsizliğe ittiğini vurgulayan sektör temsilcileri, “Fiyat erken açıklanmalı ki herkes önünü görsün. TMO fiyat verirse, tüm sektör bu fiyata uyar. Rekolte zaten düşük TMO’nun piyasadan fındık almasına gerek kalmayacak. Aksi takdirde spekülatif hareketlenmeler olabilir ” diye konuştular. TMO geçen yıl Levant kalite için 130, Giresun kalite için 132 TL/Kg alım fiyat açıklamıştı. Serbest piyasada ilk aylar 125 lira civarında seyreden fiyatlar Nisanda yaşanan zirai dondan sonra 230 TL’ye kadar çıkmıştı.

 “Rekolte düşük TMO’nun alım yapmasına da, fiyat açıklamasına da gerek kalmadı”

Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Fındık ve Fındık Mamulleri Sektör Komitesi Başkan Yardımcısı Sebahattin Arslantürk, sektörün tüm aktörlerinin bu sezon olağan dışı koşullara göre hareket etmesi gerektiğini söyledi. “Rekolte düşük, talep güçlü, tüm aktörler dikkatli olmalı. Bu yıl fındıkta ezberlerin bozulduğu bir sezon olacak” diyen Aslantürk, piyasada alivre fiyatların 200 TL ve üzerine çıkmaya başladığını vurguladı. TMO’nun bu aşamada fiyat açıklamasının ciddi bir etkisi kalmadığını kaydeden Aslantürk, “Bugün serbest piyasada konuşulan rakamlar TMO’nun açıklayabileceği seviyelerin çok üzerinde. 180-185 TL gibi bir taban fiyat, piyasada dikkate alınmaz. TMO, piyasaya yön vermek istiyorsa  ‘Rekolte ortada, piyasayı yakından izliyoruz. Gerektiğinde müdahale ederiz’ gibi yüzeysel ama dikkat çekici bir açıklama yapmalı. Çünkü bu sezon alınacak fındık da sınırlı” diye konuştu.

“Rekor sezon geliyor: 300 TL ve 10 dolar sürpriz olmaz”

Rekoltenin 450 bin tonun dahi altında kalabileceğini, hatta sıcak havaların etkisiyle 400 bin ton seviyesinin de kırılabileceğini belirten Aslantürk, “Bu durumda piyasada arz oldukça daralacak. Bu da hem TL bazında hem de döviz bazında tarihi zirveleri gündeme getirebilir” dedi. Fiyat beklentileri konusunda da çarpıcı bir öngörüde bulunan Aslantürk, “Fındık fiyatı 200 TL’den başlar, 300 TL’ye kadar yolu açık. Dolar bazında ise 2014’te 8 doları görmüştük. Bugün o seviyenin enflasyonla düzeltilmiş hali 10 doların üzerinde olur. Bu ihtimal güçlü.”

“İhracatçı temkinli olmalı, satmadan alma sezonu başladı”

“Bu sezonun “temkinli ticaret” sezonu olacağını söyleyen Arslantürk, “Bu sezon kimse açıkta yakalanmasın. Satmadan mal alınmamalı. Bu yıl alım-satım dengesi her zamankinden daha hassas” dedi. Piyasaya ürün sunma konusunda da üreticilere çağrıda bulunan Arslantürk, “Üretici elindeki ürünü kontrollü vermeli. Piyasa bu kadar dar iken, erken satışlar zarar getirebilir. Bu sezon malı olanın sözünün geçtiği bir yıl olacak” diye konuştu.

“Fındıkta fiyat belirsizliği sektörü kilitledi”

Ordu’da fındık üreticisi Yüksel Göl, geçen yıllarda olduğu gibi rekolte çalışmaları tamamlandıktan hemen sonra fiyatın açıklanması gerektiğini vurgularken, bu yıl gecikmenin sahada ciddi bir belirsizlik yarattığını söyledi. “Zirai don nedeniyle fındık zaten az. Bu özel bir yıl. Fındık azsa, değeri yüksek olmalı” diyen Göl, sahil kesimindeki üreticilerin işçilik, gübreleme ve zararlılarla mücadele gibi nedenlerle bu sezon çok daha yüksek maliyetlere katlandığını belirtti. Göl, “İşçilik maliyeti geçen seneye göre iki kat arttı. Özellikle kahverengi kokarca ile mücadelede defalarca ilaçlama yapıldı. Bu da fiyat beklentisini artırıyor” dedi. Geçen yıl TMO’nun 130-132 TL fiyat verdiğini hatırlatan ve bu yıl ise beklentinin 250 TL civarında olduğunu kaydeden Göl, “Ben rakam vermiyorum ama devletin özel koşulları göz önünde bulundurması gerek” diye konuştu. Hasat takvimi için de uyarılarda bulunan Göl, bazı üreticilerin erken hasada yönelmesinin verim kaybına yol açabileceğini söyledi. Göl bu arada  “Devletin açıkladığı tarihten önce bahçeye girilmemeli. Fındık henüz içini doldurmadı. Acele eden kaybeder” ifadelerini kullandı.

Miktar azalırken değer korunuyor

Geriye dönük sezonlara bakıldığında Türkiye’nin arz yönlü belirleyici gücünün devam ettiği ve üretim miktarının fiyatlar üzerinde büyük etkisi olduğu görülmekte. 2014-2015 sezonunda yaşanan rekolte düşüşüne rağmen ihracat gelirinin 2,8 milyar dolara çıkması, fındıkta arz-talep dengesinin fiyatlara etkisini net biçimde ortaya koydu. O yıl fındık rekoltesi 400 bin ton seviyelerine kadar gerilemiş, ancak arzın düşmesi fiyatları hızla yükseltmişti. Sonuç olarak ihracat miktarı 252 bin tonla sınırlı kalmasına rağmen, Türkiye fındıktan 2 milyar 799 milyon dolar döviz geliri elde etmişti.

Sanayicinin çarkları TMO sayesinde döndü

Fındık üreticisi ve brokeri Osman Çakmak, TMO’nun, 2022-2023 sezonu levant kalite fındıkları stratejik bir hamleyle satışa sunarak yalnızca fiyat istikrarını sağlamakla, aynı zamanda sanayi tesislerinin çarklarını döndürdüğünü söyledi.  TMO’nun 2025 değil, 2026 ve sonrası için de sektörün omurgasını güçlendirecek bir etki yarattığını vurgulayan Çakmak, “Sanayiciye nefes, üreticiye umut, piyasaya denge getirdi. Zirai don söylentileri sonrası 125 TL’den 220 TL’ye fırlayan fiyatlar, ihracatçının elini kolunu bağlamışken; TMO 125 TL’den devreye girerek bu yıl don hadisesin verdiği zarara karşı fındık sanayisini büyük destek oldu” diye konuştu.