Türkiye, engelli istihdamının en düşük olduğu ülkelerden birisidir. 15 yaş ve üstü en az yüzde 20 engel oranına sahip olan engelli bireylerin yüzde 14.3’ü çalışırken, yüzde 85.7’si çalışmamaktadır. Çalışan engellilerin yüzde 21.4’ü erkek, yüzde 4.6’sı kadındır; yüzde 77.4’ü ücretli-maaşlı, yüzde 15’i kendi hesabına, yüzde 7.6’sı ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Çalışan engelli bireylerin yüzde 69.6’sı kayıtlı çalışırken, yüzde 30.4’ü kayıt dışı çalışmaktadır (TÜİK, 2010).

 

Engelli istihdamını artırmak için cezalar ve teşvikler olarak iki temel politika aracı bulunmaktadır. Birinci aracın temel stratejisi engelli istihdam etmeyi yükümlülük (zorunluluk) haline getirmek ve engelli istihdam etmeyenleri cezalandırmaktır. İkinci aracın temel stratejisi ise engelli istihdam eden işyerleri ve kurumları ödüllendirmektir. Türkiye’de engelli bireylerin istihdamına yönelik temel politika engelli çalıştırma yükümlülüğü politikasıdır. Bu bağlamda, engelli bireylerin işçi kadrosunda istihdamı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesi kapsamında; memur kapsamında istihdamları içinse 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 53’ncü maddesine göre zorunlu hale getirilmiştir.

 

 

4857 sayılı İş Kanunu’nun 30’uncu maddesi kapsamında işverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli; kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli bireyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdür. Bu kapsamda, 2015 yılı itibarıyla kamu işyerlerinde 10 bin 696 engelli; özel sektör işyerlerinde ise 84 bin 370 engelli birey istihdam edilmiş bulunmaktadır. Yine, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 53’üncü maddesine göre; kurum ve kuruluşlar bu kanuna göre çalıştırdıkları personele ait kadrolarda yüzde üç oranında engelli bireyi çalıştırmak zorundadırlar. Bu kapsamda, kamu kurumlarında engelli kotasında istihdam edilen memur sayısı 2015 yılı itibarıyla 40 bin 655 kişidir. Bu durum, engelli çalıştırma yükümlülüğünün yanı sıra yeni istihdam olanaklarının yaratılması gerektiğini göstermektedir.

 

 

Engelli bireylerin önemli bir bölümü gerekli destekler sağlandığında ve ayrımcılık ile kurumsal olarak mücadele edildiğinde ana akım sektörlerde rahat ve etkin çalışabilmektedirler. Çalışma hayatına katılım, engelli bireyler için bir toplumsal katılım aracıdır. Engelli bireylerin yetkinliklerine uygun şekilde istihdamlarının sağlanması yaşam koşullarını olumlu yönde etkileyebileceği gibi ülke ekonomisine de fayda sağlayacaktır.