Emekli aylıklarının ne şekilde artırılacağını, oranın ne olacağını, taban aylıklarda seyyanen artış olup olmayacağını, geçtiğimiz temmuz ayında yapılan artışlar sonrasında, hep konuşur olduk.

Temmuz ayında yapılan artışlardan taban aylığın altında aylık alanların yararlanamaması konuyu hep sıcak tuttu. Enflasyonda görülen artış ise tümden emekli aylıklarının artması konusunda emeklileri beklentiye sevk etti.

Önceki gün yapılan Kabine Toplantısı sonrası Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, emeklilerimize bir defaya mahsus olmak üzere 5000 TL seyyanen artış yapılacağını açıkladı. Bu düzenlemeden emekli olup, çalışmakta olanlar yararlanamayacak. Bu tutar emeklilerin hesabına kasım ayının ilk yarısında yatacak. Düzenlemeden yaklaşık 12.2 milyon emekli faydalanacak.

Emeklilerimizin beklediği zam, normal düzende ocak ayında belirlenecek. Ocakta son 6 aylık enflasyona göre SSK ve Bağ-Kur Emeklilerinin aylıkları belirlenecek. Memur emeklileri ise toplu sözleşmeden gelen yüzde 15 zam ve enflasyon farkını alacaklar.

Emekli aylıkları konusunda yılbaşı zamlarının dışında yapılan düzenlemeler genellikle alt sınır aylıklarının artışı şeklinde görüldü. 2016’dan bu yana en düşük aylık sınırında sürekli iyileştirmeler yapıldı. 2019’da 1000 TL’nin altındaki aylıklar 1000 TL’ye çıkarıldı. En düşük aylık seviyesi 2020 yılında, ocak ayında yapılan artış sonrası 1500 TL’ye çıkarıldı. Daha sonra bu artışlar 2022 yılında 2500 TL’ye, aynı yılın temmuz ayında 3500 TL’ye yükseltildi. Keza 2023 yılında da hem ocak, hem de temmuzda en düşük aylıklar önce 5500 TL’ye ve sonra 7500 TL’ye çıkarıldı. İşte şimdi neredeyse kural haline gelen bu uygulama çerçevesinde yeni rakam bekleniyor.

Emekli aylıklarının yaşanan fiyat artışları karşısında erimesi elbette alım gücünü son derece zayıflatıyor. Yapılan artışlar enflasyon üzerinde olsa da bir müddet sonra enflasyonun tekrar yükselişiyle yetersiz kalıyor. Tekrar artış yapılıyor. Bu durum sürekli birbirini tekrarlıyor. Alım gücü kaybı kronik hale geliyor.

İşte bu fasit daireden çıkabilmek için emekli aylıklarında yapısal bir düzenleme ihtiyacı ortaya çıkıyor. Çünkü taban aylıklara yapılan dokunuşlarla en düşük aylık alanların sayısı sürekli olarak büyüyor. Daha önce bir milyon emekliyi bulmayan en düşük emekli aylığı sayısı, 2023 yılı itibariyle neredeyse 10 milyon emekli sınırına dayandı. Toplamda ise 15 milyon emeklimiz var.

Aylık makası daralıyor

Bu durum doğal olarak emekli aylıklarındaki makasın daralmasına ve aylık alanlar arasında eşitsizlik söylemlerinin artmasına neden oluyor. Çok yüksek prim günü sayısına sahip olanlar ve yüksek kazançlar üzerinden primi yatanlar ile taban aylığı alanlar arasındaki fark yavaş yavaş kayboluyor.

Sonuçta sosyal sigorta sisteminin emeklilik yönüyle adaletsiz bir yapıya dönüştüğü hissi hem çalışanlar, hem de emekliler arasında artıyor. Dolayısıyla yapısal bir düzenleme yapılması ihtiyacı ortaya çıkıyor. Yüksek prim günü seviyesi olan, kazançları yüksek olanların daha yüksek aylık almasını sağlayacak bir sisteme ihtiyaç gün geçtikçe belirginleşiyor. Bu nedenle yapılacak çalışma ilk olarak “aylık bağlanma oranlarının” gözden geçirilmesi ve prim günü yüksek olanların, yüksekten prim ödeyenlerin buna paralel yüksek aylık alacakları bir yeni düzenleme olmalıdır.

Yapılacak bu düzenleme emekliler bakımından çok önemli olmakla beraber kayıtdışılığın önüne geçilmesi anlamında da doğru olacaktır.