Tekgıda-İş Sendikası’nın eğitim amaçlı kurulan akademisi, Türkiye’de çalışma yaşamında iş güvencesizliğine dikkat çekmek için bir metin hazırladı.

Metinde Avrupa’da ve dünyada iş güvencesini sağlayan yasalardan örneklere yer verildi. Yazı şu şekilde:

Türkiye’de özellikle ekonomik kriz dönemlerinde en çok tartışılan konulardan biri, işçilerin iş güvencesi konusunda yürürlükteki mevzuatta yer alan düzenlemeler. Bu konu, kıdem tazminatı, işsizlik ödeneğine hak kazanma koşulları, ödeneğin miktarı ve süresi gibi konularla da yakından bağlantılı. Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) Türkiye’nin de onayladığı 158 sayılı Hizmet İlişkisine Son Verilmesi Sözleşmesi de önemli. Tekgıda-İş Sendika Akademisi’nin bu raporunda, dünyanın çeşitli ülkelerinde bu alandaki düzenlemeler özetle veriliyor. Diğer ülkelerin bu konulardaki düzenlemelerinin bilinmesi, Türkiye’deki tartışmalara da ışık tutacaktır. Bu raporunda, dünyanın çeşitli ülkelerinde bu alandaki düzenlemeler özetle veriliyor.

DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARMA

Almanya:

Deneme süresi içinde ayrımcılığa bağlı nedenlerle veya işten çıkarma konusunda özel yasakların olduğu durumlarda (örneğin hamilelik) işçi çıkarmak yasaktır.

İtalya:

Deneme süresini başarıyla tamamladığını ve işten çıkarılmasının geçerli bir nedene dayanmadığım kanıtlayan bir işçi, yargı kararıyla işe dönebilmektedir.

Hollanda:

Deneme süresinde hamilelik gibi bir nedenle iş sözleşmesinin feshi durumunda tazminat ödenmesi öngörülmektedir. İngiltere: Yasa ile düzenlenmiş bir deneme süresi yoktur. İşe alındıktan bir süre sonra geçerli bir nedene dayanmadan işten çıkarılan bir işçi tazminata hak kazanır.

İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHETME YASAKLARI

Yeni Zelanda:

Cinsiyet, evlilik durumu, dinsel veya etnik inanç, etnik veya ulusal köken, renk, ırk, sakatlık, yaş, siyasi düşünce, istihdam edilen statü, ailevi durum veya cinsel eğilim nedeniyle iş sözleşmesinin feshi yasaktır.

Hırvatistan:

Yedi veya daha küçük yaşta bir çocuğu olan (kendi veya evlat edindiği çocuğu) ve tek başına yaşayan bir anne veya baba işçinin iş sözleşmesi feshedilememektedir.

Arjantin, Brezilya, Şili ve Kolombiya:

Hamileliğini doktor raporuyla belgeleyen kadın işçinin iş sözleşmesi hamilelik döneminin tümünde feshedilememektedir.

Belçika:

Şu nedenlerle işten çıkarma yasaktır: İşçi temsilcisi olarak yapılan çalışma; çalışma koşullarında kadın erkek eşitsizliği konusunda bir şikâyette bulunma; hamilelik, askerlik görevi, vatandaşlık görevi veya siyasal görev nedeniyle işyerinden ayrılma; eğitim izni nedeniyle işte bulunmama, zehirli atıklardan kurtulma sorumluluğu ile bağlantılı faaliyet; önceden bilgilendirme yükümlülüğü getirilmeden yeni teknolojilerin uygulamaya konması. Belçika’da iş sözleşmesi bu nedenlerle sona erdirilirse, işveren bir tazminat ve ayrıca özel bir koruma tazminatı ödemek zorundadır.

Danimarka:

Şu nedenlerle işten çıkarma yasaktır: İşçi temsilcisi olarak gösterilen faaliyet, sendika üyeliği, sendika faaliyetine katılma; hamilelik, çocuğu olanlara verilen anne-baba izni; askerlik hizmeti veya vatandaşlık hizmeti, eğitim amacıyla verilen izin; eşit ücret ve muamele talebinde bulunma. Danimarka’da yukarıdaki nedenlerle işten çıkarılan işçi, manevi tazminata da hak kazanır. Örneğin, örgütlenme hakkını kullandığı için işten çıkarılan işçiye 2 yıllık ücreti tutarında tazminat verilir.

NEDENSİZ İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI

Günümüzde çok sayıda ülkede işçiler geçerli bir nedene dayanmadan işten çıkartmaya karşı korunuyor. Beyaz Rusya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Letonya, Panama, Portekiz, Rusya Federasyonu, İspanya’nın mevzuatlarında işçinin işten çıkarılabilmesi için işçinin davranışı veya kapasitesi ile bağlantılı bir nedenin veya işyerinin işçi çıkartmasını zorunlu kılan bir durumunun olması gerektiği açıkça belirtiliyor. Almanya’da İşten Çıkarmaya Karşı Koruma Yasasında, işçinin kendisi veya davranışı veya işletmenin acil ihtiyaçları ile bağlantılı bir neden olmaksızın işçinin işten çıkarılamayacağı belirtiliyor. Hollanda’da işçinin işten çıkarılabilmesi için önce Bölge Çalışma Bürosu’nun izni istenmesi gerekiyor. Bölge Çalışma Bürosu durumu inceler ve eğer işçinin işten çıkarılması için makul nedenlerin bulunduğunu düşünürse, işten çıkarma iznini veriyor. İşçi bundan sonra ihbar süresini kullanarak işten çıkarılabilir. İşçinin hızla işten çıkarılmasını gerektiren durumlarda ise iş mahkemesi kararı gerekiyor.

İŞÇİ TEMSİLCİLERİ İLE GÖRÜŞME

Birçok ülkede, işyerinden ekonomik, teknolojik, yapısal veya başka nedenle işçi çıkarılması düşünüldüğünde, önce, işyerindeki işçi temsilcileriyle görüşülmesini zorunlu kılan düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemelerin bazıları yasayla, bazıları çeşitli düzeylerdeki toplu iş sözleşmeleri ile getirilmiştir. Belçika’da 1972 yılındaki 9 sayılı ve 1983 yılındaki 39 sayılı ulusal toplu iş sözleşmeleri ile 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir bilgilendirme ve danışma süreci öngörülmektedir. Almanya’da 100’den fazla işçi çalıştıran işyerleri için böyle bir yükümlülük vardır. İsviçre’de 1994 yılında kabul edilen Katılım Yasasına (Madde 9) göre, işveren, işyerindeki işçileri temsil eden birime işyerinin ekonomik durumuyla ilgili olarak yılda en az bir kere bilgi vermek zorundadır. Avusturya, Finlandiya ve Almanya’da işyerinde işçilerin durumunu etkileyecek önemli değişikliklerin düşünüldüğü durumlarda, önceden işyeri konseyine ayrıntılı bilgi verilmesi gerekmektedir. Portekiz’de de benzer bir düzenleme vardır. Bu yükümlülük, Almanya’da 20, Finlandiya’da ise 30 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işyerleri için geçerlidir. Diğer bazı ülkelerin yanı sıra, aşağıda belirtilen ülkelerde, işyerinden işçi çıkarılması düşünüldüğünde işyerindeki işçi temsilcilerine önceden haber vermek zorunluluğu bulunmaktadır: Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Kolombiya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gabon, Almanya, Gine, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, İsviçre, İngiltere, ABD.