İsrail-Hamas savaşının ticarete etkisi giderek büyüyor. Dünya ekonomisini durgunluğa sürükleyebilir.

Hamas saldırısı ve İsrail’in yanıtıyla başlayan savaş ağır insan kaybına yol açıyor. 7 Ekim’de başlayan İsrail / Hamas savaşının ticarete etkisi büyüyor. Çatışmalarla birlikte petrol fiyatlarında ciddi bir yükseliş yaşanırken, Filistin’e mal hareketinin tamamen durduğu, İsrail’in ticari limanlarına yönelik yük taşımalarındaki daralmanın da yüzde 50’yi aştığı belirtiliyor. Uzmanlara göre, İsrail ve Hamas arasındaki çatışma, dünya ekonomisini bozmak ve daha fazla ülkenin dahil olması halinde onu durgunluğa sürüklemek potansiyeline sahip. Savaşın yayılma riski olarak da İsrail’in Gazze’yi işgal etmeye hazırlanmasını olarak gösteriyor.

İsrail ile Hamas arasında iki haftayı geride bırakan çatışmalarda insani dramın boyutu her geçen gün artarken, savaş halinin ticarete etkisi de giderek büyüyor. Edinilen bilgilere göre, Türkiye’nin savaşın tarafları olan Filistin ve İsrail ile yıllık 9 milyar dolara yaklaşan dış ticaretinin yüzde 90’dan fazlası denizyoluyla taşınıyor. Havayolunun da çok az bir payı bulunuyor. Filistin’e giden ya da o ülkeden çıkan yükler için de İsrail limanları kullanılıyor. Diğer yandan, İsrail’in önemli limanlarından Hayfa, Uzakdoğu’dan Avrupa’ya ve Türkiye’ye gelen ya da Türkiye’den giden yükler için aktarma limanı konumunda.

Küresel durgunluğa yol açabilir

Uzmanlara göre, İsrail ve Hamas arasındaki çatışma, daha fazla ülkenin dahil olması halinde dünya ekonomisini durgunluğa sürüklemek potansiyeline sahip. Ortadoğu’daki çatışmalar, bölgenin enerji tedarikçisi ve önemli bir nakliye geçişi olduğu için dünya üzerinde sarsıntılara yol açabilir. 1973 Arap/İsrail savaşı, bir petrol ambargosuna yol açmış ve endüstriyel ekonomilerde stagflasyon yıllarına neden olmuştu.

Çatışmaların başlamasıyla İsrail’in Hamas’a destek verdiği gerekçesiyle Lübnan ve Suriye’ye hava saldırısı düzenlemesi endişeleri artırıyor. Savaşta daha büyük bir tırmanış, İsrail’i ABD ve Avrupa Birliği tarafından terör örgütü olarak tanımlanan Hamas’a silah ve para tedarikçisi olan İran ile doğrudan çatışmaya sokabilir. Bu senaryoda, petrol fiyatlarının varil başına 150 dolara fırlayabileceğim ve küresel büyümenin yüzde 1,7’ye kadar düşebileceğini tahmin ediliyor.

Lojistikte tehlike çanları çalıyor

Hamas ve İsrail güçleri arasında 2 haftayı aşkın süredir devam eden çatışmalarda çok büyük insani trajedi yaşanırken; savaşın lojistik sektörüne ve ticarete olumsuz etkisi de her geçen gün artıyor. Filistin’e yönelik mal hareketinin tamamen durduğu; İsrail’e yapılan ihracat taşımalarında da yük miktarının yüzde 50’den fazla azaldığı belirtiliyor. Bölgede ticaretin durma eşiğinde yer alması büyük tehdit oluşturuyor. Yıllık 9 milyar dolar dış ticaretinin, yüzde 90’ını denizyolu ile taşıyan Türkiye için de tehlike çanları çalıyor.

Kuzeyinde devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı, güneyinde başlayan İsrail-Filistin Savaşı ile etrafı çevrilen Türkiye’nin, dış ticaretinin de savaştan olumsuz yönde etkileneceği endişesi büyüyor. Doğu Akdeniz’de yer alan limanlarda operasyonların aksadığı, bazı limanların ise tamamen kapanma tehlikesinin bulunduğu belirtiliyor. Limanlarda yaşanan aksamalar Türkiye’nin İsrail ve Filistin ile yaptığı ticaretin yanı sıra, Suriye, Ürdün ve hatta Asya’nın Türkiye bağlantılı yükleri için de tehlike yaratıyor.

Tedarik zincirinde kesinti olabilir

İsrail’e ait Hayfa, bölgenin en önemli limanları arasında görünüyor. Liman terminalleri büyük kargo gemilerinin girişine ve her türlü yükün taşınmasına imkân sağlayan konteynerlerin, genel yük, dökme yük, tahıl, kimyasallar, araçlar, yakıt ve roll-on/roll-off gemilerinin uğrak limanı olması ile biliniyor. Dünyanın en yoğun nakliye hattının yanında yer alan Hayfa, Süveyş Kanalı’ndan geçen her geminin de uğrak noktası. Savaşın bölgede risk oluşturması nedeniyle gemi sayısının azalması, limana uğrayacak gemilerin yükleme ve boşaltma yapmaması nedeniyle navlunda artışın ve tedarik zincirinde kesintinin meydana gelebileceği belirtiliyor. İsrail Limanlarındaki sigorta primlerindeki seviyenin yükseldiği belirtilirken, İsrail’e giden bir geminin neredeyse değerinin binde 2’si kadar sigorta bedeli olduğu ifade ediliyor. İsrail hattında hizmet veren armatörlerin savaş risk primi uygulaması başlattığı öğrenildi. Armatörlerin yük sahibinden konteyner başına 50-100 dolar arası savaş risk primi almaya başladığı aktarılıyor.

İsrail taşımalarında yüzde 50 düşüş

Ekonomim ‘de yer alan habere göre, İsrail’e yıllık yaklaşık 140 uğrak yapan yerli armatörlük şirketi Medkon’un Genel Müdürü Mahmut Işık, Filistin’e yönelik mal hareketi tamamen durduğunu, çünkü Filistin yüklerini çekecek kimsenin bulunmadığını aktarırken, İsrail’e yönelik taşımalarda ise yük miktarının yüzde 50’den fazla düştüğünü kaydetti. Rif Line Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem İsrail seferlerinin sürdüğünü fakat limanlarda kontrollerin çoğalması nedeniyle alıcıların limanlardaki demuraj ücretinden korunmak için fazla süre istediğini dile getirdi. Erdem, İsrail’e yönelik taşımalarda çok büyük düşüş beklediklerini aktardı.