Cumhuriyetin ilanının üzerinden koca 90 yıl geçmiş bulunuyor. Osmanlı İmparatorluğu´nun enkazı üstüne kurulu genç bir cumhuriyet iken, şimdi 90. yılını tamlayıp 10. on yılına´, yani 100. yılına yelken açıyor.

Cumhuriyetin ilanının üzerinden koca 90 yıl geçmiş bulunuyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun enkazı üstüne kurulu genç bir cumhuriyet iken, şimdi 90. yılını tamlayıp 10. on yılına’, yani 100. yılına yelken açıyor.
Doksan yıllık Cumhuriyet’in her 10 yılı, neredeyse bir kırılmadır. Bir köşe yazısına sığdmlabildiği kadanyla, 10 yılın kilometre taşlannı bir film şeridi gibi gözümüzün önünden geçirerek, yeni 10. yıla merhaba diyelim:

BİRİNCİ 10 YIL / 1923-1933:
İşgalci güçlere karşı kazanılmış bir siyasi bağımsızlıkla, Mustafa Kemal önderliğinde yeni bir cumhuriyet kuruluyor. 1924 Anayasasının ikinci maddesi; "Türkiye Devleti Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve Devrimcidir. Devlet dili Türkçedir. Başkent Ankara’dır" diyordu. Kuruluşun en önemli eksiği, kurucu unsur olarak Kürtleri dışlaması, Kürt kimliğini Türklük’ içinde eritmesidir. Bu, kuruluştan itibaren bir eksiklik olarak hep hissedilecektir. Cumhuriyet, ekonomik olarak ağır yükler alır. İlk 10 yılda, Osmanlı’dan kalan bağımlılığa hiçbir müdahalede bulunamaz.

İKİNCİ 10 YIL: 1933-1943:
Tek Parti İktidan’nda, uluslaşma yolunda hızlı adımlar atılır. 1929 Dünya Buhranının etkisiyle, ekonomi içe kapanır. Şimendifer siyaseti ile, ülke iç pazarı demiryolları ile birbirine bağlanır. Dış politikada genç SSCB ile ilişkiler geliştirilir, ekonomik yardım alınır ve o yardımla yerli hammadde kullanan bir ithal ikameci sanayileşme deneyimi yaşanır. ‘Müslüman-Türk Burjuvazisi’ yetiştirmenin ön hazırlıklan yapılır. Üstyapıda önemli devrimler yaşanır. Yaklaşan dünya savaşından uzak durmaya çalışan bir dış siyaset izlenirken, içeride savaşı göğüslemek için ağır önlemler alınır, zor yıllar yaşanır.

ÜÇÜNCÜ 10 YIL/ 1943-1953:
Milli Şef İnönü, ülkeyi İkinci Dünya Savaşından uzak tutar, büyük bir badire atlatılır. Varlık Vergisi, mükellefiyet gibi, zorunlu ama tatsız sayfalar yer alır. Savaş ertesi, saflarını belirleyen kapitalizm-sosyalizm bloklarından ilkine karar kılınır; IMF-Dünya Bankası, NATO gibi kurumlara girilir. ‘Çok Partili Hayata başlangıç yapılır. CHP’nin içinden çıkanların kurduğu, Menderes liderliğindeki Demokrat Parti – DP, 1950’de iktidara gelir.

DÖRDÜNCÜ 10 YIL / 1953-1963:
DP’nin,1960 İhtilaline kadar kaldığı iktidarda, dünya ekonomisi ile ilişkiler geliştirilir, köyden kente göç hızlanır, gelişmenin inisiyatifi İstanbul’un eline geçer. Özel sermaye, yabancılarla işbirliğinde büyümeye başlar. DP, 1960’a doğru toplumu kutuplaştinr ve 1960 İhtilali ile devrilir. "Anayasa ve Hukuk dışı tutum ve davranışlanyla meşruluğunu kaybetmiş bir iktidara karşı direnme hakkını kullanarak 27 Mayıs 1960 Devrimini yapan Türk Milleti…" diye başlayan 1961 Anayasası ile, Cumhuriyet için yeni bir sayfa açılır.

BEŞİNCİ 10 YIL / 1963-1973:
‘Planlı Kalkınma’, Demirel’li büyüme dönemi… İthal ikameci sanayileşme ile kentleşme hızlanır. İşçi sınıfı büyür. Sendikal örgütlenmeler gelişir. TİP (Türkiye İşçi Partisi) Meclis’tedir. "Sosyal gelişme, ekonomik gelişmeyi geçti" denilerek, 12 Mart 1971 Askeri Darbesi ile Demirel uzaklaştınlır. 1973’te Ecevit liderliğindeki CHP seçimi kazanır ve Erbakan ile koalisyon kurar.

ALTINCI 10 YIL / 1973-1983:
Kıbrıs’a Çıkartma ile, yeni Cumhuriyetin gündemine artık bir uluslararası sorun olan Kıbrıs Sorunu girer. Solun yükselişi karşısına faşist hareket çıkarılır, çatışmalar büyür; toplum kutuplaşır, ekonomi daralmaktadır. ’24 Ocak Kararları’ ile bir dönüşüm başlatılır ama işçi hareketi, toplumsal muhalefet ayak bağıdır. Askeri darbe, beklediği fırsatı bulur ve 12 Eylül’de, Kenan Evrenin liderliğinde ABD’nin desteği ile iktidara gelir. Darbe; solu, işçi hareketini ezer; siyasi partileri kapatır. 1982 Anayasasını dayatır. Operasyonun sivil elemanı Özal ile, diğer ekonomik ve sosyal operasyonlar yaptinlır. Türkiye’nin kapılan küreselleşen dünya ekonomisine iyice açılır.

YEDİNCİ 10 YIL / 1983-1993:
Özal, kurduğu ANAP’ı iktidara taşır ve neoliberal ekonomik süreç hızlandınlır. Anti-sendikal, anti-sosyal, anti-devletçi bir iklim hüküm sürer. Kürt Hareketi, PKK ile, ‘silahlı mücadele’yi başlatır. Artık, gelecek on yıllara da taşınan bir Kürt sorunu vardır Cumhuriyetin. Özal, Çankaya’ya kadar tırmanırken, geriye itmeye çalıştığı Demirel, yasağını deler; önce başbakan, Özal ölünce de cumhurbaşkanı olur. Ekonomide kamu maliyesi krizi büyümektedir. Sıcak paraya kapılar açılmıştır, rantiye devri başlamıştır.

SEKİZİNCİ 10 YIL / 1993-2003:
Demirel’in halefi Çiller’in, ‘derin devletli operasmustafa.sonmez@yurtgazetesi.com.tr yonlan döneme damgasını vurur. 1994’te önemli bir ekonomik kriz yaşanır. 1994 Yerel Seçimleri’nde Milli Görüş, büyük belediyelere seçilir. RTE, İBB başkanı olur. 1996’da Milli Görüş, Erbakan liderliğinde iktidar ortağı olur. ‘Politik İslam’ın icraatı ‘Silahlı Kuvvetler’ce hazmedilemez ve 28 Şubat 1997 postmodem darbesi ile Milli Görüş uzaklaştınlır. Ardından kurulan merkez sağlı, merkez sollu koalisyonlar döneminde ekonominin kınlganlığı artar.

1999 Marmara Depremi, Cumhuriyetin en büyük doğal afeti olarak kayıtlara geçer. PKK lideri A. Öcalan ele geçirilir, Kürt siyasetini artık İmralı’dan yönlendirir. 2001 Ekonomik Krizi, Cumhuriyetin en büyük krizi olarak tarihteki yerini alır. Koalisyon hükümeti, Kemal Derviş – IMF imalatı acı reçeteler ile krizi atlatır ama 2002 Genel Seçiminde ağır hesap öder, partiler baraj altında kalır.
Milli Görüş gömleğini çıkanp, Fethullah Gülen Cemaati ile koalisyon kuran neoliberal – tutucu AKP, RTE – Gül ikilisinin liderliğinde iktidara gelir. DOKUZUNCU 10 YIL / 2003-2013: AKP, ‘2001 Krizinin düzeltilmiş ikliminin üstüne oturur; dış konjonktür de lehinedir. Yabancı kaynak olağanüstü boyutta akar, içe dönük büyüme yaşanırken; dış borçlar, cari açık artmaktadır. Ancak AKP, bu büyümenin rüzganyla, siyasi gündemini yürürlüğe koyar. Askeri vesayetin defterini, ‘düzmece Balyoz operasyonlan’ ile, tehdit gördüğü muhalif kesimleri de ‘Ergenekon uydurması’ bir operasyon ile enterne eder. Yargı ve yasama hızla ele geçirilir.
Toplumdaki tüm kimlik ve renkleri tekleştirme, İslamlaştırma hızlandınlır. Kürt siyaseti ile kâh banşçı, kâh savaşçı bir 10 yıl geçirilir. Üç genel, iki yerel seçim kazanılır. Ancak, 2013 baharında her şey ters dönmeye başlar. ABD ve AB ile ilişkileri bozulur. Orta Doğu’da zemin kaybeder. Haziran Gezi Ayaklanması ile karizması çizilir. Cinler şişeden çıkar, korku duvan aşılır. AKP’nin iç ve dış imajında büyük bir aşınma yaşanır. Cemaat ile ilişkileri bozulur. Ekonomide deniz bitmek üzeredir. Cumhuriyetin dokuzuncu 10 yılı boyunca hüküm süren karanlık; onuncu on yıla girişle, yerini umalım aydınlığa, gerçek demokrasiye bıraksın…