İbn Haldun Üniversitesi (İHÜ) Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yeliz Bozkurt Gümrükçüoğlu, "Mevzuatımızda çocuk ve genç istihdamına ilişkin oldukça ayrıntılı düzenlemeler ve ağır yaptırımlar bulunmaktadır. Ancak, uygulamada kayıtdışı istihdamın tespitinin güçlüğü ve farklı faktörler sorunun çözümünü güçleştirmektedir" dedi.

 

Gümrükçüoğlu, Dünya Çocuk Hakları Günü dolayısıyla açıklama yaptı.

 

 

Gümrükçüoğlu, İş Kanunu’nda asgari çalışma yaşının 15 olarak belirlendiğini, bu yaşı doldurmamış çocukların çalıştırılmasının yasak olduğunu, istisna olarak 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocukların bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişimleri ile eğitime devam edenlerin okullarına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabileceğini kaydetti.

 

Doç. Dr. Gümrükçüoğlu, Çocuk ve Genç işçiilerin çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 11. maddesine göre, çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen, yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekillerinin çocuk ve genç işçileri, çalıştıramayacağına dikkat çekti.

 

Mevzuatta, çocuk ve genç çalıştırmaya ilişkin pek çok koruyucu hüküm bulunduğunun altını çizen Gümrükçüoğlu, çocuk ve genç çalışanların korunmasının Anayasa’nın 50. maddesi ile getirilmiş bir yükümlülük olduğunu, bu hükme göre küçüklerin çalışma şartları bakımından özel olarak korunduğunu vurguladı.

 

 

Çocuk ve genç işçilerin önemli bir kısmının kayıtdışı istihdam edildiğini belirten Gümrükçüoğlu, şöyle konuştu:

 

"Çocuk ve genç çalışanların asgari çalışma yaşına aykırı bir şekilde çalıştırılması durumunda iş sözleşmesinin geçersizliği gündeme gelecektir. Ayrıca, genel ve özel asgari çalışma yaşına ilişkin düzenlemelere aykırı iş sözleşmesi yapılması halinde işveren aleyhine İş Kanunu’nun 104’üncü maddesine göre idari para cezası uygulanabilir. Bu yaptırımların yanı sıra kayıtdışı istihdama bağlı idari para cezası ve primlerin gecikme zammı ve cezası ile tahsili ve SGK teşviklerinden yararlanamama yaptırımları ile karşılaşılabilir. Çocuk ve gençlerin gerekli önlemler alınmaksızın çalıştırılması ve iş kazası geçirmeleri ise hapis cezası ile sonuçlanabilir. Özetle, mevzuatımızda çocuk ve genç istihdamına ilişkin oldukça ayrıntılı düzenlemeler ve ağır yaptırımlar bulunmaktadır. Ancak, uygulamada kayıtdışı istihdamın tespitinin güçlüğü ve farklı faktörler sorunun çözümünü güçleştirmektedir."

 

Çocuk işçiliğinin gerek Türkiye gerekse uluslararası toplum bakımından önemli sosyal problemlerden biri olduğuna dikkati çeken Gümrükçüoğlu, çocuk ve genç istihdamının farklı birçok sebepten kaynaklanabilmekle birlikte en temel sebeplerinden birinin yoksulluk olduğunu belirtti.

 

Çocuk istihdamının, onlara bedensel, ruhsal veya zihinsel kapasitelerini aşan yükler yüklendiğinde çocuk istismarına dönüşebildiğine işaret eden Gümrükçüoğlu, "Çocukların elverişsiz şartlarda çalışmak zorunda bırakılması, genç ölümleri, genç yaşta ortaya çıkan sakatlıklar ve toplumsal huzursuzluklara yol açmaktadır. Bu sebeple, çocuk istihdamının ortadan kaldırılamaması ve çalışan çocukların korunamaması, uluslararası bir sorun teşkil etmektedir" değerlendirmesinde bulundu.

 

Doç. Dr. Gümrükçüoğlu, Türkiye’de kayıtdışı çocuk ve genç istihdamıyla mücadeleye ilişkin Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinasyonunda Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı’nın (2017-2023) yürürlüğe girdiğini hatırlattı. Çocuk istihdamı sorununun çözümü bakımından gerçekleştirilebilecek yasal değişiklikler olmakla birlikte bu değişikliklerin çözüm sağlamakta yetersiz kalacağını dile getiren Gümrükçüoğlu, sorunun önemli ölçüde sosyal faktörlerle ilişkili olduğunu aktardı. Gümrükçüoğlu, şu önerilerde bulundu: "Ailedeki yetişkinlerin işsizliğini azaltacak önlemler yararlı olacaktır. Kadınların işgücüne katılımı çocuk çalışma oranında değişiklik yaratabilecek faktörlerdendir. Ayrıca, eğitime devam eden çocuklar için teşvik edici sosyal yardımlar getirilmesi, anne ve babaları tarafından çalıştırılan çocuklar için ebeveynlere uygulanan yaptırımların ağırlaştırması ve denetimlerin sıklaştırılması fayda sağlayacaktır. Çocukları kayıtdışı çalıştırmanın yaptırımı da idari para cezası ile sınırlı kalmamalıdır.”

 

 

ILO’ya göre dünyada çalışan çocukların sayısı 2000 yılından bu yana üçte bir azaldı; 246 milyondan 168 milyona düştü. Bu çocukların yarıdan fazlası, yaklaşık 85 milyonu tehlikeli işlerde çalışıyor. Çocuk işçililerin çalıştığı işkolları arasında 98 milyon çocukla tarım önde geliyor. Ayrıca hizmet (54 milyon) ve sanayi (12 milyon) sektörlerindeki çocuk işçilerin çoğu kayıtdışı çalışıyor. ILO’nun yaptığı bir araştırmaya göre 5-14 yaş grubundan olup çalışan çocukların yaklaşık üçte biri eğitim sisteminin dışında. Söz konusu 5-14 yaş grubunda çalışan çocukların yüzde 38’i tehlikeli işlerde, 15-17 yaş grubunda olanların üçte ikisi haftada 43 saatten fazla çalışıyor.