Yaşanan afetler nedeniyle birçok yerde rekolte kayıpları bekleniyor. Üreticiler her yıl yeni bir kriz yaşarken daha da yalnız bırakılıyor.

Dayanacak gücü kalmayan çiftçi üretimden kopuyor. Son 10 yılda nüfus 8 milyon artarken tarımsal istihdam geriliyor. Çiftçilerin yaş ortalaması ise 59’u buldu.

14 Mayıs Çiftçiler Günü bu yıl kuraklık, zirai don, dolu, fırtına, aşırı yağış ve iklim krizi nedeniyle meydana gelen diğer felaketlerin etkisi altında yaşandı. Artan maliyetlere rağmen üretmek için direnen çiftçiler, borçlanarak yeni sezona hazırlanıyor. Yaşanan afetler nedeniyle birçok yerde rekolte kayıpları bekleniyor. Üreticiler her yıl yeni krizler karşısında yalnız kalıyor.

Uluslararası Tarım Üreticileri Federasyonu’nun (IFAB) kuruluş tarihi olan 14 Mayıs 1946 dolayısıyla ilan edilen “Dünya Çiftçiler Günü” neoliberal politikalar dolayısıyla küçük çiftçiliğin tasfiye edildiği günlere tanıklık ediyor.

Nüfusun en temel ihtiyaçlarını karşılayan tarım kesiminin geleceği endişe yaratıyor. Ülke nüfusunun yalnızca yüzde 17’si kırda yaşamaya devam ediyor. Üreticiler yaşlanıyor, çiftçilerin ortalama yaşı yükseliyor. TÜİK’in verilerine göre 2014 yılında 5 milyon 471 bin olan tarım alanında çalışanların sayısı 2024’te 4 milyon 826 bin kişiye geriledi. Bunların 2 milyon 328 binini 50 ve üzeri yaştakiler oluşturuyor. 65 ve üzeri yaştaki 644 bin kişi tarım sektöründe çalışıyor. Bunlar küçük toprak sahibi, ücretsiz aile işçisi ve tarım işçilerinden oluşuyor. Tarımsal istihdamın büyüklüğü 2014 yılında 5 milyon 471 bin düzeyinde bulunuyordu. Tarımsal istihdam azalırken aradan geçen 10 yılda ülke nüfusu 8 milyon kişi arttı.

SOSYAL GÜVENCE YOK

TZOB’un hesaplamalarına göre 2024 yılı itibarıyla çiftçilerin yaş ortalaması 59’a yükseldi. Ülkedeki erkek çiftçilerin yaş ortalaması 58, kadın çiftçilerin yaş ortalaması ise 61’e ulaştı.

Ayrıca primlerin yüksekliği ve uzun ödeme süreçleri, senede bir kere ürün hasat eden çiftçileri sosyal güvencesiz bırakıyor. Üreticilerin emekli olması giderek imkânsız bir hal alıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre 2009 yılında 1 milyonun üzerinde olan Tarım Bağ-Kur’lu sayısı Şubat 2025 itibarıyla 414 bin 941’e geriledi.

BORÇSUZ ÇİFTÇİ KALMADI

Don ve kuraklık gibi doğa olaylarına üretim maliyetlerindeki artışlar da ekleniyor. Üretim yapabilmenin tek yolu borçlanmaktan geçmeye başladı. Üreticiler adeta bankaların kıskacına alındı. 2014 yılında döviz cinsinden 17 milyar 839 milyon dolar olan tarım kesiminin bankalara olan borçları Mart ayı itibarıyla 25 milyar 853 milyon liraya ulaştı.

Yaşanan afetler yüksek maliyetlere katlanan çiftçilerin emeklerinin yok olmasına neden oluyor. Son üç ayda tarımsal üretiminin merkezlerinde yaşanan don afetleri özellikle meyve üretimine darbe vurdu. Tarım ve Orman Bakanlığı son 30 yılın en düşük sıcaklık değerlerinin kaydedildiğini vurguladı.

Ancak çiftçiler, zararının karşılanması için atılan adımları yetersiz buluyor. Bankalara olan borçların silinmesi veya ertelenmesi gibi talepler ise karşılık bulmadı.

Üreticiler her yıl yeni bir kriz ile mücadele ederken tüketicilerin gıdaya erişimleri de zorlaşıyor. Yaz meyvesi olarak ifade edilen erikten kiraza, çilekten şeftaliye pek çok ürünün fiyatlarında ciddi artışlar beklenirken yurttaşın bu ürünleri ulaşması zorlaşacak.

ÇAY FİYATI HAYAL KIRIKLIĞI

Birçok üründe ise taban fiyatın açıklanması bekleniyor. Adana Çiftçiler Birliği, 2025 yılına ilişkin buğday maliyet hesabını ve prim dâhil beklenen buğday fiyatını açıkladı. Buna göre 2025 yılı için 1 kilogram buğdayın üretim maliyeti 11,85 TL olurken hesaba çiftçinin yüzde 35 kârına denk gelen 4,15 TL de eklendiğinde prim dâhil beklenen buğday fiyatı kilogram başına 16 TL olarak açıklandı. Adana Çiftçiler Birliği, bu yılki hesaplamada dekar başına verim ortalamasını 350 kilogram olarak aldı.

Çay üreticileri de bir kilo yaş çayın üreticiye maliyeti 26,80 TL olarak hesaplanırken alım fiyatı için en az 35 lira talep ediyordu. Ancak üreticiler yine beklentilerini karşılayamadı. Yaş çay alım fiyatı, maliyet hesabının da altında kaldı. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada yaş çay bedelinin 2025 yılı için 25,44 lira olarak belirlendiği ifade edildi.