Pazar günü 1 Mayıs; işçinin, emekçinin bayramı; uluslararası dayanışma günü.

       Pazar günü 1 Mayıs; işçinin, emekçinin bayramı; uluslararası dayanışma günü. 1 Mayıs 8 saatlik işgünü ve çalışma sürelerinin kısaltılması mücadelesiyle özdeşleşmiş bir gün.

       19. yüzyılın ağır çalışma koşullarına ve uzun çalışma sürelerine karşı işçi sınıfının, sendikaların, sol ve sosyalist partilerin yürüttükleri uzun soluklu mücadelenin adı 1 Mayıs.

       Çalışma koşullarının insanileştirilmesi ve çalışma sürelerinin düşürülmesi günümüzde de sendikaların ve sol-sosyalist partilerin en önemli hedeflerinden biri. 1995’te uzun grevlerle sağcı hükümeti deviren Fransız sendikaları 35 saatlik çalışma haftası talebiyle sosyalistleri desteklemiş ve sonuç almışlardı.

       Bugün bazı batılı kapitalist ülkelerde çalışma süreleri 40 saatin altına düşmüş durumda. Ancak pek çok ülkede yasal olarak 8 saatlik işgünü kabul edilmiş olsa da fiili çalışma sürelerinin 19. yüzyılı aratmayacak kadar uzun olduğu biliniyor. Bu yüzden sendikaların ve sosyalistlerin herkesin çalışması için herkesin daha az çalışmasına yönelik talebi güncelliğini ve önemini koruyor. Bu durum Türkiye için de geçerli günlük çalışma süresinin 7,5 haftalık çalışma süresinin 45 saat olduğu Türkiye’de fiili çalışma sürelerinin çok daha fazla olduğu biliniyor.

       Sendikasız ve kayıtsız işçiler arasında yürütülen kapsamlı bir saha çalışmasına göre sendikalı işçilerin haftalık ortalama çalışma süresi 40-50, sendikasız-sigortalı işçilerin 55 ve sendikasız-sigortasız işçilerin 59 saat (Buğra, Adaman ve Insel, Boğaziçi Üniversitesi, 2004). Bu veriler hükümet tarafından da doğrulanmaktadır.

       Devlet Bakanı Babacan ortalama haftalık çalışma süresinin 59 saat olduğunu belirterek bunun OECD ülkeleri içinde en uzun çalışma süresi olduğunu itiraf etmiştir (Capital, Şubat 2011). Dolayısıyla yasal çalışma süresi 7,5 saat olsa da, 19. Yüzyılda uğruna büyük mücadeleler verilen ve 1919 Versay Antlaşması ile uluslararası bağlayıcılık kazanan 8 saatlik işgünü Türkiye için hâlâ çok uzak.

       Çalışma sürelerinin kısaltılması yoluyla ek istihdam sağlanması, daha kısa çalışarak daha fazla insan insana iş sağlanması tartışması Türkiye’de yeni bir tartışma değil.

       Profesör Kuvvet Lordoğlu yıllar önce konuyu ele almıştı (Birikim, sayı 62,1994). Sendikaların bu yönde talepleri olmuştu. Geçtiğimiz günlerde haftalık çalışma süresinin kısaltılması konusu yeniden gündeme geldi. Fakat bu kez ilginç bir yerden geldi öneri.

       Şubat ayında "insanlarımız haftada 59 saat değil, 49 saat çalışsa haftada ortalama yüzde 16 ilave istihdam anlamına gelir. Türkiye’de yüzde 16 ilave istihdam, işsizliğin sıfıra yaklaşması demektir" diyen Bakan Babacan birkaç gün önce farklı rakamlarla da olsa çalışma sürelerinin kısaltılmasından tekrar dem vurdu. Babacan çalışma saatlerinin 49 saatten 45 saate inmesi durumunda işsizlik oranlarının 5 puan aşağıya çekilebileceğini söyledi (Sabah, 22 Nisan 2011).

       Bakanın bu önerisi basında hayli yankı buldu. Ne olmuştu, neoliberal iktisat politikalarının istikrarlı savunucusu Babacan sosyalist mi oluvermişti? Yıllardır sendikaların ve sosyalistlerin dile getirdiği hedefleri mi sahiplenmişti? Aslında dikkatle bakıldığında bakanın önerisinin yeni bir unsur içermediği ve çalışma sürelerinin kısaltılmasını hedeflemediği anlaşılıyor, öncelikle Babacan’ın ortalama çalışma süreleri konusunda kafasının karışık olduğu anlaşılıyor. İki ay önce 59 saat, şimdi 49 saat diyor. Hangisini dikkate almalı? Aslında Babacan haftalık yasal çalışma saatlerinin indirilmesinden söz etmiyor. Bakanın hedefi yasal çalışma sürelerini düşürmek değil; işverenlerden mevcut işçileri yasal sınırlara yakın çalıştırarak ek istihdam sağlamalarını rica ediyor.

       Tıpkı Başbakanın "TOBB üyeleri birer kişi daha alsın, işsizlik çözülsün" önerisi gibi tuhaf bir öneri bu. Bir yaptırımı yoksa sermeye neden böyle davransın! İşçilerin yasal çalışma süreleri dışında çalıştırılmaları suç. Ancak uygulamada, özellikle sendikasız işyerlerinde bu kuralın işlemediği ve keyfi çalışma süreleri uygulandığı biliniyor. Bu yüzden çalışma süresi 60 saate yaklaşıyor. Bunu denetlemekle ve önlemekle yükümlü olan hükümet. Ancak Babacan’ın konuşmasından anlıyoruz ki hükümet bunu sağlay(a)mıyor  ve işçileri daha az çalıştırmaları için işverenlere ricada bulunuyor. Neyse mesele açıklığa kavuştu. Verilmiş sadakamız varmış; "muhafazakâr ileri demokrasiden sonra bir de "muhafazakâr sosyalist" bakan şokunu kaldıramazdık!

       Çalışma süreleri kısaltılmak isteniyorsa önce yasal haftalık çalışma süresi 45 saatten 40 saate, 35 saate indirilmelidir. Ve bu yasal çalışma sürelerine uyulması sağlanmalıdır. Bunu yapmadan işverenlere rica ederek çalışma sürelerin düşürülmesi hayaldir. Öte yandan çalışma süreleri konusunda hükümetin kafasının oldukça karışık olduğu anlaşılıyor.

       Babacan işverenlerden çalışma sürelerinin azaltılmasını rica ederken, kabine arkadaşı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ise 25 Aralık 2010 tarihinde Tes-lş Sendikası Genel Kurulunda yaptığı konuşmada işçilere "gelişmekte olan ülke olarak 16-18 saate kadar çalışacağız" diyordu…

       Pazar günü 1 Mayıs. Çalışma sürelerinin kısaltılması hedefi hâlâ acil. Ve bu talebin taşıyıcıları ve omuzlayıcıları 150 yıl önce olduğu gibi yine işçiler, sendikalar ve sosyalistler.

       İşçinin, emekçinin bayramı kutlu olsun!