İlk kez geçen yıl bugün, 8 Temmuz 2024 tarihinde yazmıştım ve büyük ses getirmişti. Konunun ne olduğunu tahmin edenleriniz vardır; TÜİK’in TÜFE’de dikkate aldığı ve hani şu devlet sırrı gibi sakladığı madde fiyatları var ya, işte ondan söz ediyorum.

TÜİK bu fiyatları mahkeme kararına rağmen bile vermiyor.

Ama TÜFE’de dikkate alınan bu fiyatların tümünü değilse bile bir kısmını neredeyse tam isabet kaydederek, bir kısmını ise yaklaşık olarak hesaplamak mümkün. Benim yaptığım da zaten bundan ibaret.

TÜİK madde fiyatlarını gizli tutuyor ama tüm maddelerin 5’li kod bazında endeksini açıklıyor. Bu 5’li kodların bir kısmında 7’li kodda yalnızca bir madde yer aldığı için de çok küçük sapmalarla endeks hesabında dikkate alınan fiyatlara ulaşmak mümkün oluyor.

Gelin başlıca kalemlerde haziran ayında hangi fiyatlar dikkate alındı ve bu fiyatlarda aylık, altı aylık ve yıllık değişim ne oldu, bakalım…

Kira nihayet 10 bini aştı

Türkiye’de hanelerin yüzde 28’i kirada oturuyor ve dolayısıyla kira çok büyük bir gider kalemi, bir dert. Elbette kira ilden ile, bölgeden bölgeye çok büyük farklılık gösterir ama Türkiye ortalamasında kira hâlâ 10 bin lira dolayında mıdır? Pek sanmıyorum. Ama TÜİK’e göre öyle, hatta TÜİK 10 bin lira sınırını ilk kez mayıs ayında aştı, artış haziranda da sürdü.

TÜİK, TÜFE hesaplamasında Türkiye ortalamasındaki kirayı haziran ayı itibarıyla 10 bin 694 lira olarak dikkate aldı. Kirada haziranda yaklaşık yüzde 4, yılın ilk yarısında yüzde 31, son bir yılda ise yüzde 83 artış var.

Kiranın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 6,8 düzeyinde. Oysa kirada oturan yüzde 28’lik kesim düşünüldüğünde ve kiraya ortalama olarak gelirin yarısını ayırmak durumunda kalındığı dikkate alındığında yüzde 6,8’lik ağırlığın en az yüzde 14-15 dolayında olması gerektiği ortaya çıkıyor.

700 liraya öğrenci yurdu!

Hatta 700 lira bile değil de, hadi yuvarlayıp öyle diyelim. TÜİK’e göre öğrenci yurtları 699 lira 50 kuruş; ortalamada böyle bir ücret var.

Düşünün; ortalama ücret 699,5 lira düzeyinde bulunduğuna ve çok pahalı yurtlar olduğu bilindiğine göre nerede nasıl yurtlar varsa ve onlar kaç paraysa ortalama bu düzeye iniyor.

Hani vatandaş zaman zaman “Nerede bu TÜİK’in marketi, biz de oradan alışveriş yapalım” diyor ya, öğrenciler de bu yurtları aramalı!

Özel okullar da adeta bedava!

Türkiye’de eğitimin ücretsiz(!) olduğunu biliyorduk da özel eğitim kurumları da çok ucuz. Gerçek hayatta öyle olmayabilir; ama TÜİK’e göre gayet ucuz.

Yıllık bazda olmak üzere özel ilköğretim ücret 170 bin lira, özel lise ücreti 195 bin lira, özel üniversite ücreti 414 bin lira.

Bir de “düzeyi belirlenemeyen yaygın eğitim programları ya da hizmetleri” var. Bu başlık altında çeşitli dershane ve kurlar kastediliyor olmalı. En iyisi çocukları buraya yollamak! Fiyatına bakar mısınız; 101,5 lira. İsterse aylık olsun, -ki herhalde öyledir- ne olacak ki!

Doktor muayenesi yine sudan ucuz!

Hani bir dönem çok daha popüler olan “Boş vakitlerinizde ne yaparsınız” şeklindeki klişe sorunun yine çok klişe bir yanıtı vardı:

“Kitap okurum, müzik dinlerim, sinemaya giderim, tiyatroya giderim vs. vs…”

Bu soru şimdi sorulsa herhalde bir ek yapılır ve “Boş vakitlerimde doktora giderim” denilirdi. Ufak bir ayrıntı var tabii ki, şehir hastanelerinde doktora şimdi gitmek istersiniz aylarca beklemeyi göze alacaksınız, hele hele bazı tetkikler için.

İzahı olmayanın mizahı, hatta kara mizahı böyle oluyor işte! Ayakta tedavi hizmetleri katkı payı haziran ayında 50 lira! Geçen yıl bugün Haziran 2024 tutarını 34 lira olarak yazmıştım; aradan bir yıl geçti, yüzde 50’lik artışla tutar 50 lira oldu. Arada yüklü bir zam yapıldı da, enflasyonu çok etkilemesin diye o zam geri alındı, onu da hatırlatalım.

Bu arada, söz konusu kalemin tanımı daha önce “uzman doktor muayene ücreti” idi. Geçen yıl “34 liraya hangi uzman doktormuş bu” diye arayış başlayınca açıklamalar yapıldı. “Yok öyle değil, devlet hastanelerindeki muayenelerin katkı payı da dahil buna” diye.

Olsun, 50 lira ne ki, yine de sudan ucuz!

Bu arada veteriner ücreti 1.068 lira ama o hizmette devlet desteği yok. Fark o yüzden; aman doktorlarımız “Veterinerler kadar değerimiz yok mu” diye düşünmesin.

Benzinli otomobil yok

TÜFE’de önemli bir ağırlığı bulunan benzinli otomobili ise listeden çıkardım.

TÜİK bu yıl benzinli otomobilin bulunduğu 5’li kod kapsamına elektrikli otomobili de aldığı ve 5’li koda ilişkin oran hem benzinli, hem elektrikli otomobildeki fiyat değişimini gösterdiği için bir ayrım yapmak mümkün olmaktan çıktı.

Dolayısıyla herhangi bir tarihi baz alarak fiyat değişimi uygulanıp “Benzinli otomobilin fiyatı şu düzeyde dikkate alındı” demek mümkün değil.

Hele hele TÜFE’de elektrikli otomobile ilişkin eski hiç veri yer almadığı için bu konuda herhangi bir hesaplama yapmak ise tümüyle olanaksız.