Çarşı-pazardaki etiketler dünyadan negatif ayrışmaya devam ediyor. Küresel gıda fiyatları pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının yol açtığı krizi geride bıraktı.

Dünyada fiyatlar yüzde 11.8 geriledi, Türkiye’de ise yüzde 73.6 artış gösterdi. Aradaki makas Türkiye’nin kendine özgü sorunları olduğunu ortaya koydu.

ETİKETLERDEKİ ARTIŞ MART 2021 SEVİYESİNDE

Gıda fiyatları; Kovid-19 pandemisi, Rusya-Ukrayna savaşı ve iklim krizi gibi küresel sorunlara karşın düşüş eğilimini sürdürdü. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Küresel Gıda Fiyat Endeksi, yüzde 2.1 puan düşerek 121.4’e geriledi. Bu, son iki yılın en düşük verisi olarak kayıtlara geçti. Dünyada gıda fiyatları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11.8 düştü. Türkiye’de ise gıda enflasyonu cep yakmaya devam etti.

‘ENFLASYONU REKABET ORTAMI DÜŞÜRÜR’

Türkiye’de gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 73.6 oldu. Ağustosta süt ortalama yüzde 12, yoğurt yüzde 14, peynir yüzde 26 zamlandı. TESK Başkanı Palandöken “Eskisi gibi aynı mesleği 70 yıl devam ettirmek mümkün değil. Artık semtimizde bakkal, manav, kasap görmek mümkün olmuyor. Fiyatlar yükselince piyasada rekabet edecek insan sayısı azalıyor. Enflasyonun önüne geçecek şey rekabet ortamının oluşması” dedi.

GIDA FAO’DA DÜŞÜYOR TÜRKİYE’DE ARTIYOR

Küresel gıda fiyatları artık pandemi ve Rusya-Ukrayna çekişmesini geride bırakırken artık kriz neredeyse bitti gibi. Bu süreçte Türkiye’de artan enflasyonun nedeni olarak gösterilen küresel gıda fiyatlarının artık düşüş serisine girmesi, bize yansımadı. Ağustos ayında FAO, küresel gıda fiyatlarının, bitkisel yağlar, et, tahıl ve süt ürünlerindeki düşüşün etkisiyle Mart 2021’den beri en düşük seviyesine indiğini duyurdu. TÜİK ise aynı dönemde gıda fiyatlarının yüzde 8,4 arttığını paylaştı.

Türkiye’de yüksek kur, yüksek enflasyon dönemiyle birlikte, geçim güçlüğü gittikçe artmaya başladı. Uzun bir süredir gıda fiyatlarındaki yüksek seyre tahıl krizi de eklenince fiyatlar patlamaya başladı. Aynı dönemde küresel gıda fiyatlarında da artışlar görülürken, dünyada kriz hafifledikçe etiketler gerilemeye başladı. Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) da küresel gıda fiyatlarının düştüğünü duyurdu. FAO, küresel gıda fiyatlarının, bitkisel yağlar, et, tahıl ve süt ürünlerindeki düşüşün etkisiyle ağustosta Mart 2021’den beri en düşük seviyesine indiğini duyurdu. FAO’dan yapılan açıklamaya göre, gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişiklikleri izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, ağustosta bir önceki aya kıyasla yüzde 1,2 düşerek 121,4 puan oldu. Endeks, Mart 2021’den bu yana en düşük seviyesine geriledi. Türkiye’de ise tablo tam tersi hareket ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ağustos ayına ilişkin açıkladığı verilere göre, gıda enflasyonu aylık yüzde 8,48 yıllık ise yüzde 72,86 yükseliş kaydetti. Türkiye’de gıda fiyatları Ağustos 2020’den bu yana 36 aydır aralıksız artıyor. TÜRK-İŞ’in çalışanların geçim koşullarını ortaya koyduğu Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması ’da Ağustos 2023 sonuçlarını ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, ağustos ayında süt fiyatlarında ortalama yüzde 12, yoğurtta yüzde 14, peynir fiyatlarında ise yüzde 26 artış görüldü. Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) ithal eti düşük fiyattan piyasaya vermesiyle dana kıyma 190 lira, kuşbaşı 210 liradan satılmaya başlanmıştı. Bu ürünler sırasıyla bu ay 269 lira ve 289 liradan satıldı. Bir ay içinde pirinç, bulgur ve un yüzde 3’er, irmik ve makarna hafif seviyede zamlandı. Bir ay içinde zeytinyağında yüzde 24, tereyağında yüzde 22, margarinde yüzde 8, ayçiçek yağında yüzde 5 fiyat artışı yaşandı.

AÇLIK SINIRI 40 BİN LİRA

FAO, dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı Hindistan’ın bazı yurt dışı tahıl satışlarını yasaklamasının ardından küresel pirinç fiyatlarının ağustosta 15 yılın en yüksek seviyesine ulaştığını duyurdu. Küresel gıda fiyatlarının ağustosta hafiflemesine karşın, pirinç fiyatlarının önceki aya göre yüzde 9,8 arttığını bildiren FAO, bu durumun “Hindistan’ın Indica beyaz pirinç ihracatına getirdiği yasağın ardından ticari aksaklıkları yansıttığını” vurguladı. Şeker endeksi ağustos ayında aylık bazda yüzde 1,3 artarak El Nino hava koşullarının küresel üretim üzerindeki etkisine dair endişelerin desteğiyle bir önceki yılın yüzde 34 üzerine çıktı. TÜRK-İŞ, ağustos ayı açlık ve yoksulluk sınırı rakamlarına göre; bu ay 4 kişilik ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarını ifade eden açlık sınırı, 12 bin 198 lira olarak hesaplandı. Gıda harcaması ile giyim, konut, ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarına denk gelen yoksulluk sınırı ise 39 bin 733 lira oldu. Bekar bir çalışanın yaşama maliyeti ise aylık 15 bin 813 liraya yükseldi.

‘ENFLASYONUN ÖNÜNE ANCAK REKABET GEÇER’

Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, Orta Vadeli Program’ın (OVP) en önemli ayaklarından birinin temel gıda ürünlerindeki fiyatların, enflasyonun üzerinde artmasını engellemek olduğunu bildirdi. Palandöken, şunları kaydetti: “Enflasyonun önüne geçecek şey, rekabet ortamının oluşmasıdır. Günümüz koşullarında eskisi gibi aynı mesleği 70 yıl devam ettirmek mümkün değil. Artık semtimizde bakkal, manav, kasap görmek mümkün olmuyor. Çünkü zincirler onların çalışma alanlarına girip kendi istedikleri fiyatı ve ambalajı dikte ederek satış yapıyor. Bir zincirde farklı fiyat, diğerinde farklı fiyat olmak üzere, zaman içerisinde bu, temel gıdada, zaman içerisinde ise zorunlu tüketim ürünlerinde oluyor.”

FAO ENDEKSİ DE DÜŞÜŞ KAYDETTİ

FAO Gıda Fiyat Endeksi Ağustos 2023’te geriledi. Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından Mart 2022’deki rekor seviyesinden yaklaşık yüzde 24 gerileyen endeks, savaşla birlikte 159,7 puana ulaşarak rekor kırmıştı. Bu arada, yüzde 123,9 puan olarak açıklanan temmuz ayı FAO Gıda Fiyat Endeksi verisi de 124 puan olarak revize edildi. FAO, dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı Hindistan’ın bazı yurt dışı tahıl satışlarını yasaklamasının ardından küresel pirinç fiyatlarının ağustosta 15 yılın en yüksek seviyesine ulaştığını duyurdu. Küresel gıda fiyatlarının ağustosta hafiflemesine karşın, pirinç fiyatlarının önceki aya göre yüzde 9,8 arttığını bildiren FAO, bu durumun “Hindistan’ın Indica beyaz pirinç ihracatına getirdiği yasağın ardından ticari aksaklıkları yansıttığını” vurguladı. Dünyada gıda fiyatları düşerken, Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz, yüksek enflasyon ve artan kurlardan dolayı artmaya devam ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ağustos ayına ilişkin açıkladığı verilere göre gıda enflasyonu aylık yüzde 8,48 yıllık ise yüzde 72,86 yükseliş kaydetti.

ET FİYATLARINDA SERT HAREKET

FAO Et Fiyat Endeksi de ağustos ayında yüzde 3.0 oranında azalış gösterdi. Dünya küçükbaş hayvan fiyatları, özellikle Avustralya’dan gelen ihracat arzındaki artış ve Çin’den gelen zayıf taleple desteklenerek en fazla düşüşü kaydetti. Güçlü arz domuz, kümes hayvanları ve büyükbaş et fiyatlarında da aşağı doğru bir hareketi beraberinde getirdi. FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, Okyanusya’dan bol miktarda tedarik edilen tam yağlı süt tozu için oluşan uluslararası fiyatlandırmaların öncülüğünde, bir önceki aya göre yüzde 4.0 oranında geriledi. Uluslararası tereyağı ve peynir fiyatları ise, Avrupa’daki yaz tatilinin piyasalarda yarattığı durgunluğa bağlı olarak düştü. Et ve süt ürünleri fiyatı dünyada düşerken Türkiye’de artışa geçti. TÜRK-İŞ, ağustos ayı açlık ve yoksulluk sınırı araştırmasında ağustos ayında süt ortalama yüzde 12, yoğurt yüzde 14, peynir yüzde 26 zamlandı. Market markalı süt fiyatları 21,5 TL/L, peynir 117,5 TL/kilo seviyesine geldi. Dana etinin fiyatında sınırlı bir düşüş gözlemlendi. Dana kıyma ortalama 303, kuşbaşı ortalama 340 TL’den reyonlardaki yerini aldı. Bir ayda balık (kültür) ve nohut yüzde 4, tavuk yüzde 7, yağlı tohumlar (kuru yemiş) ve yeşil mercimek yüzde 10, kırmızı mercimek ve yumurta yüzde 11 oranında zamlandı. Tavuk yumurtasının tanesi 3,60 TL’nin üzerine çıktı. TÜRK-İŞ paylaşımında ise Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) ithal eti düşük fiyattan piyasaya vermesiyle dana kıyma 190 lira, kuşbaşı 210 liradan satılmaya başlanmıştı. Bu ürünler sırasıyla bu ay 269 lira ve 289 liradan satıldı.