Ticaret Bakanlığı’nın öncü verilerinin işaret ettiği gibi 2022 yılı dış ticaret açığı 110 milyarla rekor düzeyde oluştu.

Bu yılki açığın ihracatın daha fazla gerçekleşmesi, ithalatın ise azalmasıyla 80 milyar dolarda kalması öngörülüyor.

Çok “bereketli” ve “verimli” bir yıl geçirdik, çok! Rekor üstüne rekor kırıyoruz. Sonuncu rekor da dün resmen açıklandı. Ticaret Bakanlığı daha önce geçici verileri açıklamıştı, TÜİK ise dün resmi açıklamayı yaptı. Dış ticaret açığında 100 milyar dolar sınırını da geride bıraktık. 2022 yılının ticaret açığı tam 109.5 milyar dolar oldu. TÜİK’in verileri de zaman içinde revize edilebilir ama öyle çok büyük tutarda değil.

Hani hep vurguluyoruz ya, hedef tutturma özürlüyüz, diye… Ya da yanlış hedef belirlemede üstümüze yok, diye… Dış ticarette de öyle.

2022 için 231 milyar dolar ihracat, 283 milyar dolar ithalat hedefiyle yola çıkmış ve yılı 52 milyar dolar açıkla kapatacağımızı varsaymıştık.

Gerçekleşme ne oldu?

İhracat 254 milyar dolara ulaştı; ama diğer yandan ithalat hedefi çok daha fazla aşarak 364 milyar doları buldu ve 109.5 milyar dolarlık açık verildi.

İhracat, öngörülenin yüzde 10 oranında 23 milyar dolar üstüne çıktı.

İthalat ise öngörülenden yüzde 29 oranında 81 milyar dolar daha fazla oldu. Böylece hedeflenenden 58 milyar dolar daha fazla ticaret açığı verildi.

Düşünebiliyor musunuz; 52 açık hedefiyle yola çıkıyor ama bunun üstüne 58 daha ekliyorsunuz. 1’e 1’den fazla bir sapma!

Kabul, 2022’de bizim etki edemeyeceğimiz çok gelişme yaşandı; Rusya-Ukrayna savaşı yüzünden bir ara enerji fiyatları çok yükseldi ve bu ithalatımızı yukarı çeken bir etki doğurdu. Ne var ki petrol ithalatına ilişkin veriler gizli olduğu için detayı tam bilemiyoruz ama Türkiye uluslararası piyasalardaki fiyatın çok altında bir fiyatla Rusya’dan petrol ithal ediyor, bu da bir gerçek. Dolayısıyla tüm suçu enerji fiyatlarına yıkmak doğru değil.

Hem Ticaret Bakanlığı da her ay yaptığı dış ticaret verilerine ilişkin açıklamada ihracatın ithalatı karşılama oranının enerji hariç tutulduğunda da gerilediğini vurguluyor.

Karşılama oranı yüzde 69.9

İhracatın ithalatı karşılama oranı da geçen yıl yüzde 69.9’a geriledi. Bu, son beş yılın en düşük oranı.

Karşılama oranı bir önceki yıl yüzde 83 düzeyinde oluşmuştu. Bir yılda 13 puanlık bir gerileme kaydedildi.

Dış ticaret verileri 2013’ten beri genel ticaret sistemine göre oluşturuluyor. Buna göre 2013’ten bu yana geçen dönemde karşılama oranı dört kez yüzde 70’in altında kaldı. Bu yıllardan biri de 2022.

Yeri gelmişken genel ticaret sisteminin ne olduğuna da değinelim. Bu sistemde bir ülkenin ekonomik alanına giren ve çıkan mallar kapsanıyor. Ekonomik alandan kasıt serbest bölgeler, gümrük antrepoları. Bir diğer sistem olan özel ticaret sisteminde ise gümrük antrepoları ve serbest bölgeler istatistiklerde yer almıyor; bu sistemde ülkenin serbest dolaşım alanına giren ve bu alandan çıkan mallar kapsanıyor.

Genel ticaret sistemine göre oluşturulan dış ticaret verilerindeki karşılama oranı en düşük düzeye yüzde 61.9 ile 2013 yılında inmişti.

Bu yıl ne öngörülüyor?

2023-2025 orta vadeli programına göre bu yılın ihracat hedefi 265, ithalat hedefi ise 345 milyar dolar.

Yani ihracatın 2022’ye göre 11 milyar dolar artması, ithalatın ise 19 milyar dolar azalması öngörülüyor.

Buna göre, 2022’de 109.5 milyar dolar olan ticaret açığı bu yıl 80 milyar dolarda kalacak.

İthalattaki düşüş varsayımın altında enerji faturasının hafifleyeceği öngörüsü yatıyor. Bu çerçevede 2023 yılında ham petrolün varilinin ortalama 88 dolardan ithal edileceği varsayılıyor.

Bu arada 2023 hedeflerinden söz ederken tabii ki akla hemen 2023’ün 500 milyar dolarlık ihracat hedefi geliyor.

Şimdi resmi olarak öngörülen ihracat hedefi 265 milyar dolar. Ama bir zamanlar 500 milyarlardan söz ediyorduk.

500 milyar dolar nere, 265 milyar dolar nere!

Gerçi geçmiş yıllarda yalnızca 500 milyar dolarlık ihracat hedefinden mi söz ediyorduk ki!

Kişi başına gelirimiz de 25 bin dolar olacaktı örneğin.

AB’ye tam üye olduğumuz yılı bile unuttuk değil mi, ne kadar çok zaman geçti üstünden!