02 Aralık 2018
ASGARİ ÜCRETLE GEÇİNMEK GÖLE MAYA ÇALMAK GİBİ
Başta gıda olmak üzere temel tüketim mal ve hizmetlerine zam üstüne zam yapılırken açlık sınırı 1.942 liraya dayandı.
İşçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu görüşmeleri 6 Aralık’ta başlıyor. Başta gıda olmak üzere temel tüketim mal ve hizmetlerine zam üstüne zam yapılırken açlık sınırı 1.942 liraya dayandı. Dahası, yılsonu itibarıyla enflasyonun yüzde 25’i aşması beklenirken gözler asgari ücrete yapılacak artışa çevrildi. Hükümet ve işveren örgütleri sessizliğini korurken Türk-İş görüşmelerin 2.000 TL üstünden başlamasını talep ediyor. İşte bu koşullarda Aydınlık asgari ücretlilere mikrofon uzattı, geçim koşullarını soruşturdu. Trakya’dan güneydoğuya çeşitli il merkezlerinde yaptığımız taramada asgari ücretlilerin çığlığı hep aynı: Borç batağında yaşıyoruz! Nereye kadar! "Asgari ücret gerçeği" yazı dizisiyle onların sesini duyurmayı amaçladık.
Dört yıldır evlerine giren tek asgari maaşla yuvalarını ayakta tutmaya çalışan Ferhat ve Seyhan Saygı ile gelirlerinin ve giderlerinin anatomisini çıkardık. Ferhat bir turizm firmasında çalışıyor. Seyhan ise binlerce işsiz üniversite mezunundan yalnızca biri. "Asgari ücretle geçinmekte uzmanlaşmıştık. Ama son kriz bizi de yuttu" diyorlar. Zincir marketlerdeki indirimleri takip ederek mutfak ihtiyaçlarını ucuza getirmek… Kışın kombi yakmamak için koltuğu elektrikli battaniyeyle ısıtıp peluş battaniye altında, sevgi sıcaklığında oturmak… Pazar alışverişini "5’ti, 3’e alıver bitsin" "Haydi akşam pazarı, topla gitsin!" sözlerinin havaya karıştığı dağılma saatine getirmek… Bunlar gibi onlarca ayrıntının hesabını yapmakta ustalaşmışlar. Ne var ki, "en asgari şartlar"da yaşama maliyetini dirhem dirhem düşüren bu planlamalar da artık haneyi kurtarmaz olmuş.
BAŞLICA HOVARDALIK HAMSİ YEMEK
İki göz dairelerine 900 TL kira ödeyen genç çiftin mutfağındaki tek lüks, cuma günleri yedikleri hamsi. "Bol yeşillik eşliğinde çıtır çıtır balık. O gün mutfağımız şenlenir." Bu mütevazi balığın tavaya gelişi aylık 80 TL. "Elektrik, su, aidat ve doğalgazı ortalama 200 TL’de tutmaya çalışıyoruz. Pazar için aylık ayırdığımız para 150 TL. Eksik fazla, neyse karşılığı pazar arabamızı onunla dolduruyoruz. ‘İşten artmaz, dişten artar’ derdi ninem. O dönemler için ne güzel söylenmiş bir söz. Ama bu zamanda asgari ücretle geçinebilmenin göle çalınan mayanın tutması kadar mucizevi bir şey olduğunu yaşayarak anladık."
ÖNÜ GİŞELİ ARDI KASALI YERLER
"Sosyal etkinlik?" sorusuna Seyhan gülerek cevap veriyor: "Sosyal etkinlikten anladığımız sadece sinema, tiyatro, AVM gibi önü gişeli, ardı kasalı yerler değil." Bir doğa yürüyüşü, dolu dolu bir dost sohbeti onlara göre yeterince sosyal etkinlik. Market alışverişinden önce piyasa araştırmasına özel mesai harcıyorlar. Dişe dokunur indirimleri takip ederek aylık alışveriş yapıyorlar. "Kahvaltılık, deterjan, hububat derken aylık 200 TL ile en temel ihtiyaçları karşılıyoruz. Bakın toplamda 1500 TL’yi geçiyor. Giyim, sağlık, yol giderleri buna dahil değil." Saygı çiftine göre bu dökümün en çaresiz yanı 4 ay öncesine ait olması. Son zamlarla yeni bir bütçe planlamaları gerekiyor. "Bugün tüm sabit giderleri çarpı 2 olarak düşünün. Her ay eksideyiz."
ÇOCUK MU? EL VİCDAN!
Evlilikleri yıllandıkça ailede çocuk konusu gündem olmaya başlamış. "Seyhan iş bulsa bile sıfıra sıfır, elde var sıfır. Buradan bir bebeğin bakımı çıkmaz. ‘Çocuk yapın biz destek oluruz’ diye ailelerimiz çok ısrar ediyor. Ama başkalarına güvenerek o sorumluluğun altına girilir mi?" Peki, ‘çoluk çocuklu bir ailenin geçimi için en düşük ücret ne olmalı’ sorumuza ise yanıt şöyle: "Asgari ücret analık babalık vicdanını kanatmamalı. 1800 TL’yi bizleri yönetenlere verin. Eksiye düşmeden çoluk çocuk bir ay geçinsinler. 2000 TL bile bu şartlarda, hele çocuklu bir aile için, yoksulluk demek."
‘BOĞAZ KESİYORUZ YİNE KURTARMIYOR’
Şanlıurfa’da yerel gazeteci Ömer Dodanlı, milyonlarca asgari ücretliden biri. Acaba küçük yerdir, aldığı ücret yetiyor mu, dedik. Ne mümkün! Bir sorduk bin ah işittik. Hesap ortaya dökülünce hiç de abartı olmadığını anladık. İşletme mezunu Dodanlı, 12 yıllık gazeteci. Bir değil birkaç diploması, bir değil birçok marifeti var. Atletizm madalyaları sahibi, maraton koşucusu. Daha iki yıl öncesinde Göbeklitepe koşusuna katılmış, 10 kilometrede 2. gelmiş. Yaptığı işlere gelince, vekil öğretmenlik, muhasebe var, ha bir de Adalet Yüksek Okulu’nda öğrenci. Harç parasını denkleştirdiği gün, kaldığı yerden devam edecek. Bir de Hukuk Fakültesi’ne girebilmek ve hukuk okuyabilmek hayali var…
Meslektaşımız Dodanlı’ya "Sizin orada asgari ücretle geçinen 4 nüfuslu bir aileye görüşür müsün?" diye rica ettik, "Ben kendimi size anlatayım" dedi. İşte üç çocuklu Ömer Bey’in asgari ücretle geçim koşulları…
EMEKLİLİĞİ YAŞA TAKILDI
"50 yaşındayım, sigortaya ilk girişim 1991 yılında ama emekliliği yaşa takılanlardanım. Yerel gazetede çalışıyorum. 1600 lira asgari ücret alıyorum. Üç çocuk var, hanımla beraber 5 kişilik bir aileyiz. Kızım Elifnur, Maraş’ta Beden EĞİTİMi öğretmenliği okuyor, ayda 500 lira yurt parası veriyorum, 250 de gönderiyorum, etti 750 lira. Neyse ki bu yıl 3. yılı az kaldı… Diğer çocuklardan biri Spor Lisesi’nde, Urfa’da güreşte birkaç birinciliği var. Diğeri 10 yaşında, Belediye’nin güreş takımında. Bu yıl Urfa’dan birincilik bekliyoruz."
"Kira var mı" diyoruz, yok ama var: "Devletin TOKİ evinde oturuyoruz, aylık 459 lira kredi borcu ödüyoruz. Altı aydır ödeyememiştik, ihbarname geldi, dördünü ödedik, iki ayı duruyor. İhtarnamede ‘Ödemezsen evini satarız’ diyordu, babanın mirası sağolsun. Rahmetli babanın evini kiraya veriyoruz, kardeşler arasında bölüşüyoruz. Parayı lazım olan kardeş alıyor. Bu ay bana lazım oldu, ben aldım."
DAHA BİTMEDİ LİSTE UZUN
"Bir de okul servisleri, harçlıkları var. İki çocuk için ayda 150 lira servis parası. Gün boyu okuldalar, öğlen arasında ne yiyecekler? Daha elektriği söylemedim, suyu söylemedim, mutfağa gelmedik. Mesela elektrik bu ay 120 geldi, daha aşağı gelmiyor. Su desen 25-30 geliyor. Doğalgaz geçen ay 160 geldi, ev küçük olduğu için az geliyor. Cep telefonları var. Haftalık pazarı söylemedik. Boğazdan kesiyoruz kesiyoruz, yine kurtarmıyor. En düşük gider pazar gideri. Ev ekmeği yapıyoruz, günde üç öğün üç ekmekten sadece ekmek yesek, gerisini hesapla artık…
DOLAR ARTTI MAAŞ ARTMADI
"Krizden dolayı döviz arttı, para eridi ama bizim asgari ücret yerinde kaldı. Paramızı da eşel-mobil sisteminde yapsalardı, benzin yükselince, artınca bizim maaş da artsa çok iyi olurdu. Ne kadar olmalı derseniz, 2000 lira da yetmez. Yeni evlilere bir şey diyemem, belki ucu ucuna geçinirler. Çare nerede? Borçla yaşıyoruz, ek iş yapmaya çalışıyorum, ya oluyor ya olmuyor. Ben yine üç çocukla iyi durumdayım. Kardeşim de asgari ücretle çalışıyor, 9 çocuğu var."
