Özel bir şirkette reyon görevlisi olarak, 09.30-18.00/13.00-21.30 saatleri arasında iki vardiya olarak haftada alta gün çalışmaktayım. Çalıştığım yerde mesai ücreti yerine denkleştirme var. Günde bir saat mola hakkımız olmasına rağmen, çalıştığım süre boyunca bu mola 30 dakika olarak kullandırılmakta, kalan 30 dakika ise fazla çalışma olarak sayılmamaktadır. Ayrıca bir saat mola kullanırsam, Bu bir saatin dışında temel ihtiyaçlarımı gidermeye gidemeyeceğim ve telefonumun elimden alınacağı söylenmekte. Bazen de bir tam gün çalışma yapmam istenmekte. Böyle günlerde çalışma saatleri 09.30-21.30 arasıdır ve 45 dakika mola verilmektedir. Ayrıca kendi görevimin dışında kasiyerlik de yaptırılmakta fakat kasiyerlere ödenen kasa avansı bana ödenmemektedir. Buna karşılık kasada eksik çıkınca benden istenmektedir. Bazen sürülebileceğim ve kabul etmezsem sözleşmemin feshedilebileceği söylenmektedir. İş hayatımla ilgili olarak şunları sormak istiyorum:
– Mola sürelerimde çalıştığım 30 dakikaları geriye dönük isteyebilir miyim? Bir saat mola kullandığımda söylediklerini uygulamaya hakları var mı?
– Tam gün çalışma yaptığım zaman veya biriken saatlerimi bir saate bir buçuk saat şeklinde alabilir miyim?
– Kendi görevimin dışındaki işlerde çalıştırılabilir ve sorumluluklarından mesul sayılır mıyım?
– Beni kendi isteğim dışında uzak mesafeye sürebilirler mi?
Okurumuzun sorulan çeşitli: Ara dinlenme süreleri, fazla çalışma, denkleştirme, işyeri koşullarında değişiklik konulan ile ilgili sorular. Bugün ara dinlenme sürelerini ele alacağız. Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;
a) 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
b) 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) süreli işlerde yanın saat,
c) 7.5 saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir.
İş sözleşmelerinde belirttiğimiz sürelerden uzun süreler ara dinlenmesi süreleri olarak belirlenebilir. Ancak daha kısa süreler belirlenemez. Ara dinlenme süreleri aralıksız verilir. Ancak iklim, mevsim, çalışılan yerin gelenekleri ve işin niteliği değişkenlerine göre aralıklı olarak da kullandırılabilir. Ara dinlenme süresi işyerindeki tüm işçilere aynı anda kullandırılabileceği gibi farklı zamanlarda da kullandırılabilir. Ara dinlenme süresi, çalışma süresinden sayılmaz. Okurlarımız bazen sorularında bu ayrıntıyı gözden kaçırmakta ve ara dinlenme sürelerini de çalışma süresine dahil etmektedir. Okurumuz, genel olarak 09.30-18.00 ve 13.00-21.30 vardiyalarında çalıştığından, yarım saat ara dinlenmesi süresini düştüğümüzde, günlük çalışma süresinin 8 saat olduğu sonucuna ulaşılır. 8 saatlik çalışmada yarım saat yerine bir saat ara dinlenmesi verilmesi gerekir. Kural, işçinin ara dinlenme süresini serbestçe kullanmasıdır. Ancak, ara dinlenme süresinin de işyerinde geçirileceğine ilişkin bir hüküm iş sözleşmesinde yer alıyorsa, bu düzenleme geçerli olur. Önemli olan işçinin ara dinlenme süresinde işyerinde bulunsa bile çalıştırılmaması ve çalışmaya hazır halde bekletilmemesidir. İşçi, ara dinlenmesi süresinde çalıştırılır veya çalışmaya hazır halde işyerinde bekletilirse bu süre de çalışma süresine eklenir. Bu durum fazla çalışma sürelerinin hesaplanmasında önem taşır. Yukarıda bahsettiğimiz düzenlemeler, 4857 sayılı iş Kanunu 68’inci maddesinde yer almaktadır, işveren 68’inci maddeye aykırı düzenlemeye gittiğinde,
1- Çalışma süresi haftalık 45 saati aşıyorsa işçiye fazla çalışma ücreti ödemekle yükümlü olacağı gibi
2- 4857 sayılı iş Kanunu 104’üncü maddesi gereği idari para cezası öder. Bir sonraki yazımızda okurumuzun sorusu çerçevesinde fazla çalışma ve denkleştirme konularını ele alacağız.
