2021 asgari ücret görüşmeleri Kovid-19 salgının tüm dünya ve ülkemizde ağır insani, sosyal ve ekonomik tahribatının yaşandığı bir dönemde başlamaktadır. Küresel salgın, başta işçiler olmak üzere tüm ücretli çalışanların yaşama şartlarını daha da ağırlaştırdı. Ciddi iş ve gelir kayıplarına yol açtı. Nitekim devletin resmi kurumu tarafından açıklanan son büyüme rakamlarında, çalışanların milli gelirden aldıkları payın ciddi oranda gerilediği de görülmektedir. 2021 yılında geçerli olacak asgari ücretin, pandemi koşullarında yaşanan iş ve gelir kaybı dikkate alınarak insan onuruna yaraşır bir geçim ücreti olarak tespit edilmesi ortak düşüncemizdir.

Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını mümkün kılacak, insanlık onuruyla bağdaşacak bir ücrettir. Asgari ücret, çalışanların yaşama ve çalışma şartlarının düzenlenmesine yönelik önemli uygulamalardan birisidir. Asgari ücret ve civarında çalışan milyonlarca işçinin olduğu ülkemizde, belirlenecek asgari ücret rakamı sadece asgari ücretli çalışanları değil, işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği vb. ödemeleri alan hak sahiplerini de doğrudan etkilemektedir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Anayasası’nın girişinde, “işçinin ve ailesinin yalnızca geçimini temin eden ücret, insanca yaşamaya yeterli bir ücret değildir. Halbuki işçinin insanca yaşaması için yeterli ücrete sahip olması gerekir” ifadesine yer verilmiştir. Üç İşçi Konfederasyonu “insan onuruna yaraşır bir asgari ücret” belirlenmesi taleplerini bir araya gelerek ortaklaştırmıştır.

Anayasamız devlete “çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alma” görevi vermektedir. Ayrıca, asgari ücretin tespitinde “çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur” denilmektedir.

Asgari ücret bir pazarlık ücreti değildir. İşçinin ailesiyle birlikte insanca yaşamasını sağlayacak gelirdir. Asgari ücretin belirlenmesi müzakerelerinde göz önünde tutulması gereken öncelikli husus, çalışanların karşı karşıya bulundukları geçim koşullarıdır. Çalışanlar, yaşanılan ekonomik sıkıntıların nedeni değil mağdurudur ve “ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durum” gerekçesiyle asgari ücretin düşük belirlenmesi kabul edilemez. Türkiye’nin rekabet şartlarını düşük ücret politikasıyla sağlamak doğrultusunda bir anlayışı olmamalıdır. Ülkemizdeki asgari ücret düzeyi AB üyesi çoğu ülkenin gerisindedir.

Bugün ücretliler üzerinde dayanılmaz boyutlarda vergi yükleri bulunmaktadır. Ücretli çalışanların eline geçen ücret vergi nedeniyle ilerleyen aylarda düşmektedir. Asgari ücret alan işçiler bile yılın son aylarında daha düşük ücret almaktadır. Asgari ücret kadar bir gelirin ücretli çalışanlar için vergi dışı bırakılması yönünde tüm sosyal taraflar arasında görüş birliği oluşmasına rağmen -şimdiye kadar- herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. İşverenin sosyal güvenlik primi düşürülmesine rağmen işçilerin sosyal güvenlik primi muhafaza edilmiştir.

Atalay, Aslan ve Çerkezoğlu, “insan onuruna yakışır” bir düzeyde asgari ücret belirlenebilmesi için, Komisyon çalışmaları sırasında temel alınması gereken ilkeleri de şöyle sıraladılar:

1-Asgari ücretin saptanmasında Anayasa’da yer alan “geçim şartları” yaklaşımına öncelikle uyulmalıdır. Günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre işçinin ve ailesinin insanca yaşamasını mümkün kılacak ve insanlık onuruyla bağdaşacak asgari ücret belirlenmelidir. İçinde yaşadığımız salgın koşullarının yarattığı gelir kaybı ve gider artışları da dikkate alınmalıdır.

2-Asgari ücret Asgari Geçim İndirimi (AGİ) hariç ve net olarak açıklanmalıdır. Bu ücretten yapılacak vergi, sosyal güvenlik vb. kesintiler net tutarın üzerine ilave edilmeli ve yıl boyunca asgari ücret açıklanan bu net ücretin altına düşmemelidir.

3-Ücretlerin asgari ücrete tekabül eden kısmı vergiden muaf olmalıdır. Ayrıca ücretliler için damga vergisi uygulaması kaldırılmalıdır. Asgari ücret sonrası ilk vergi basamağı için uygulanacak oran yüzde 10 olmalıdır.

4-Asgari ücret, herhangi bir ayırım yapılmadan yine ulusal düzeyde tek olarak ve yıllık belirlenmelidir. İşçilerin arasında nitelik, kıdem, işin mahiyeti gibi ekonomik amaçlı değerlendirmelerin tümünden bağımsız olarak ele alınmalıdır.

5-Asgari ücret, ekonomik ölçülerin ötesinde sosyal bir ücret olarak kabul edilmeli ve bu özelliği temel alınarak belirlenmelidir.

6-Devlet çalışanlar arasında ayrım yapmamalı, kamuda geçerli en düşük aylık tutarını asgari ücret belirlenirken de dikkate almalıdır.

7-Asgari ücret ile bağlantılı olarak ve günümüz ekonomik koşullarını da dikkate alarak; işverenlere sağlanan sosyal güvenlik prim desteğin benzeri işçilere de verilmeli ve işçilerin sosyal güvenlik haklarında bir kayıp yaratmayacak şekilde işçi SGK prim payı 5 puan düşürülerek bütçeden karşılanmalıdır.

8-Pandemi koşullarında işsizlik sigortasından işçilere yapılan ödemelerin (kısa çalışma ödeneği, nakdi gelir desteği ve işsizlik sigortası) alt sınırı asgari ücret olmalıdır. Pandemide iş ve gelir kaybı olan işçilere asgari ücret düzeyinden az olmayan bir nakdi gelir desteği verilmelidir. Bu destek kayıtsız çalışan işçiler için bütçeden karşılanmalıdır.

9-“Sosyal Devlet” ilkesi gereği “aile yardımı” çalışmayan eş için uygulamaya konulmalıdır.

10- Sendikal örgütlenmenin olduğu işyerleri için asgari ücret teşviki uygulanmalıdır.

Yeni yılda geçerli olacak asgari ücreti belirleme çalışmaları kapsamında işçi, işveren ve hükümet temsilcilerinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu dün toplandı. Çevrimiçi düzenlenen toplantının başkanlığını ve açılış konuşmasını, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk yaptı. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, “Asgari ücretin işçi ve işverenlerin beklentilerine uygun, çalışma hayatına olumlu katkı sağlayacak seviyede belirleneceğine inanıyorum” dedi. Bakan Selçuk, çalışma hayatının temel unsurlarından asgari ücretin tespiti konusunda tüm tarafların teklif ve görüşlerini komisyonda ifade edeceğini vurguladı.

Komisyonun çalışmalarını aralık ayı boyunca sürdüreceğini kaydeden Bakan Selçuk, asgari ücretin birçok kalemi etkilediği için ülkelerin ekonomisinde belirleyici role de sahip olduğuna dikkat çekti. Selçuk, “Bu süreçte hedefimiz işi, istihdamı, işçilerimizi ve işverenleri korumak. Asgari ücretin bu sene uzlaşıyla çıkmasını istiyoruz. Asgari ücretin, işçilerimizin ve işverenlerimizin beklentilerine uygun ve çalışma hayatına olumlu katkı sağlayacak bir seviyede belirleneceğine inanıyorum. 1 Ocak 2021’de yürürlüğe girecek olan asgari ücretin, işçi ve işverenlerimize, ailelerine, bütün vatandaşlarımıza hayırlar getirmesini temenni ediyorum” diye konuştu.

CHP Ankara Milletvekili Yıldırım Kaya, pandemi sürecinde uygulanan bin 170 TL ücretsiz izin parasının, asgari ücret seviyesine çıkarılması gerektiğini söyledi. Kaya, Meclis’te düzenlediği basın toplantısında, Kovid-19 sürecinin Ankara esnafını nasıl etkilediğine dair bir dizi saha çalışması ve ziyaretler yaptıklarını aktardı. Kantincilerin yüz yüze eğitimin son bulmasıyla çok zor durumda kaldığını belirten Kaya, devlet desteği verilmezse kantin ve kafeteryaların iflas ile yüz yüze geleceklerini ifade etti. Kırtasiyecilerin de kepenk kapattığını ve açık olanların da siftah yapamadığını dile getiren Kaya, Ankara’daki servisçilerin de pandemi sürecinden çok olumsuz etkilendiğini, kırtasiyeci esnafının destek beklediğini vurguladı. Minibüsçülerin, kahvehanecilerin, okullarda temizlik, güvenlik ve yemek hizmeti veren esnafın da zor durumda olduğunun altını çizen Kaya, şu önerilerde bulundu: “13 Mart sonrasında tahakkuk ettirilen tüm harç, MTV, prim borçları silinmeli. Kredilerin ödenmesi ertelenmeli. Esnafa sicil affı çıkarılmalı. Esnafa faizsiz ya da düşük faizle kredi verilmeli. Servis işletmecilerine nakdi yardım yapılmalı ya da faizsiz kredi verilmeli. Kantinler, kısa çalışma ödeneği kapsamına alınmalı. En az bir yıl kantin kiraları alınmamalı. Esnafın devletten alacakları derhal ödenmeli. 1170 TL ücretsiz izin parası, asgari ücret seviyesine çekilmeli.”

Görüşmeler öncesi konuşan Türk-İş Genel EĞİTİM SEKRETERİ Nazmi Irgat, “Asgari ücretlilerle birlikte tüm çalışanlar için adil bir vergi düzenlemesi yapılmalı” dedi. Çalışanların yedi milyonunun asgari ücret düzeyinde gelire sahip olduğunu belirten Irgat: “Adil olmayan uygulamalardan biri olan asgari ücreti düzeltmek için bugün önümüzde bir fırsatımız var. Hayatlarını tehlikeye atarak çalışanlara, emeklerinin karşılığını ödemenin zamanı. Her kriz döneminde yaşandığı gibi düşük gelirliler, işçiler, emekçiler mağdur oluyor. Krizin faturası her zaman olduğu gibi işçilere kesiliyor. İşten çıkarma yasağı geldi ama sendikasız iş yerlerinde ücretsiz izne çıkarılan insanlar, asgari ücretin yarısını bile alamamakta. İşçilerin onayı alınmadan, işveren iradesiyle çıkarıldığı ücretsiz izinde günlük 39 lira nakdi ücret desteği sağlandı. Ele geçen aylık 1,168 liralık bu destek yetersiz kaldı” ifadelerini kullandı. Irgat, “Sayın Bakanım, siz aynı zamanda aileden sorumlu bakansınız. Bu gelir düzeyiyle bir ailenin geçinmesi mümkün müdür? Asgari ücret tespit edilirken aile faktörü mutlaka dikkate alınmalıdır. Asgari ücretli ailenin geliri de yılın son aylarında gelir vergisindeki artış nedeniyle azalıyor. Asgari ücretlilerle birlikte tüm çalışanlar için adil bir vergi düzenlemesi yapılmalı” ifadelerini kullandı. TİSK Genel SEKRETERİ Akansel Koç ise, “Asgari ücret belirlenirken ülkemizin ekonomik durumu ve işletmelerimize olan etkisi göz önünde bulundurulmalı” görüşünü dile getirdi.