Merkez Bankası enflasyonda ara hedef belirleme ve bu ara hedefini olabildiğince değiştirmeme ama tahminlerini gelişmelere göre güncelleme kararı alınca iktisatçılar adeta ikiye bölündü.

Kimi iktisatçılar bu yeni yaklaşımı desteklerken, kimi iktisatçılar karşı görüşte.

Ama şu bir gerçek; bu yıl için yüzde 24 olan tahmini artık hedef olarak nitelemek, yüzde 19-29 olan tahmin aralığını ise yüzde 25-29 olarak belirlemek, yani tahminden daha düşük bir hedefle yola devam etme kararı almak… Bunun izah edilebilir bir tarafı yok.

Enflasyondaki bu yeni yaklaşımın iktisatçılar arasında yol açtığı tartışmalara fazla girmek istemiyorum. Bir kere ben iktisatçı değil yalnızca gazeteci olduğum için bu tartışmaların zaten içinde yer almıyorum.

Ama eleştirilerinin kapsamını iktisatçılara “Analist ve köşe yazarlarını” da ekleyerek genişleten ve devamında karşı tarafı bilgisizlik ve kötü niyetli davranmakla suçlayanlar var.

Kimse karnından konuşmasın, kimse genelleme yapmaya kalkışmasın! Hem Merkez Bankası illa desteklenecekse bunun yolu birilerini eleştirmekten geçmiyor.

Ayrıca Merkez Bankası’nın bu yeni yaklaşımının ne kadar yerinde olduğunu dile getirip aksi görüşte olanları adeta “ekonomik cahillikle” eleştirenlerden bu uygulamanın niye böylesine önemli ve yararlı olduğu konusunda tatmin edici açıklamalar geleceğini umarım.

Faiz için çıpa

Enflasyon tahminini değiştirirken hedefi sabit bırakmak uygulanabilir görünüyor mu, bu yöntemin sakıncaları olur mu; bu yıl neyse de özellikle 2026 ve sonrasında neler yaşanabilir, en iyisi ona bakalım…

Gelin önce Merkez Bankası enflasyona ilişkin bu yeni hedef-tahmin yaklaşımı konusunda ne diyor, hatırlayalım:

“TCMB, enflasyon raporu dönemlerinde gerçekleşme ve varsayımlardaki değişiklikleri dikkate alarak tahminlerinde güncellemeye gidebilecektir. Ancak, taahhüt ve çıpa işlevi gören ara hedefler varsayım setinde olağanüstü bir güncelleme olmadığı sürece değiştirilmeyecek ve politika faizine ilişkin patikanın içsel olarak belirlenmesinde referans olarak alınacaktır.”

Şimdi birkaç varsayımda bulunalım…

Bu yıl tahmin yüzde 25-29 arası, diyelim gerçekleşme yüzde 32-33 oldu. Merkez Bankası politika faizini belirlerken yüzde 24’lük hedefine göre mi hareket edecek, yüzde 25-29’luk tahminine göre mi, yoksa gerçekleşmenin nereye gittiğine göre mi?

Bu yıl çok sapma beklenmiyor, yıllık gerçekleşme 32-33 olsa bile çok önemli değil, zaten yılın bitmesine şunun şurasında ne kaldı. Ama ya 2026’da, 2027’de ne olacak?

2026’da tahmin aralığı yüzde 13-19, hedef yüzde 16. Diyelim hükümet muhtemelen 2027’de yapılacak olan seçim için harcamaları artırdı, enflasyonda yüzde 13-19 arası hayal oldu ve Merkez Bankası tahminini örneğin yüzde 18-24 arasına çekti. Hedef yüzde 16. Ama enflasyondaki gerçekleşme yüzde 25’in altına inecek gibi değil. Şu durumda faiz bu oranların hangisine göre belirlenecek? Enflasyon raporundaki açıklamaya bakılırsa ne yapılacağı belli; yüzde 16’lık hedef esas alınacak; 16 ile muhtemel enflasyon olan 25 arasında 9-10 puan fark var ama 16 ve 25 için bu 9-10 puanın önemi çok büyük. Merkez Bankası esnek davranır ve faizi enflasyonun gidişatına göre belirlerse bugüne göre ne değişmiş olacak?

Yani Merkez Bankası’nın bu yeni yaklaşımı oranlardan dolayı bu yıl için çok mu çok tuhaf, gelecek yıllardaki uygulanabilirlik de tümüyle siyasi tercihlere bağlı.

OVP başka telden, Merkez başka telden…

Merkez Bankası’nın enflasyonda hedef belirlemeye ve bunu sabit tutmaya karar vermesi “Orta vadeli programda bir hedef belirleniyor ve bu hiç değiştirilmiyor, Merkez Bankası niye değiştirsin” şeklinde de yorumlandı.

Üç yıllık hazırlanan orta vadeli programlar, bu dönemden önceki yılın eylül-ekim aylarında açıklanıyor. Tabloda son beş OVP’nin açıklanma tarihleri ve bir sonraki yıl için öngörülen enflasyon oranları yer alıyor. Örneğin 4 Ekim 2019 tarihinde açıklanan 2020-2022 dönemi programında 2020’nin enflasyon hedefi yüzde 8,5 olarak yer almış.

Merkez Bankası da yılda dört kez açıkladığı enflasyon raporlarının sonuncunu kamuoyuyla genellikle ekim-kasım aylarında paylaşıyor. Bu raporlarda bir sonraki yılın enflasyon tahminine de (hedefi ne değil) yer veriliyor.

OVP ve enflasyon raporlarının açıklanma tarihlerine dikkat! İzleyen yıl sonu düşünülürse 13-14 ay öncesinden enflasyon hedefi ya da tahmini açıklanıyor.

Üstelik OVP’deki enflasyon hedefi Merkez Bankası ile birlikte belirleniyor.

Peki neden bir-iki ay arayla açıklanan 13-14 ay sonrasının hedef ve tahmini aynı olmuyor?

Hele hele bu hedef ve tahminle gerçekleşme arasındaki farka hiç değinmiyorum bile, o apayrı bir konu, o apayrı bir başarısızlık örneği.